ชื่อผู้แต่ง : ศิลปากร , กรม
ชื่อเรื่อง : โคลงทศรถสอนพระราม โคลงพาลีสอนน้อง โคลงราชสวัสดิ์ สมุทรโฆษคำฉันท์ตอนกลาง
โคลงเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนารายณ์มหาราช
ปีที่พิมพ์ : ๒๕๒๔
ครั้งที่พิมพ์ : พระราชนิพนธ์โคลง ครั้งแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์พิมพ์ครั้งที่ สอง
: สมุทรโฆษคำฉันท์ พิมพ์ครั้งที่ สี่
: โคลงเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนารายณ์มหาราช พิมพ์ครั้งที่ สอง
สถานที่พิมพ์ : กรุงเทพฯ
สำนักพิมพ์ : เจริญวิทย์การพิมพ์
จำนวนหน้า : ๙๕ หน้า
หมายเหตุ : ที่ระลึกในโอกาสเปิดศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดลพบุรี วิทยาลัยครูเทพสตรี
เรื่องโคลงครั้งแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์นี้ ประกอบด้วยคำโคลงเรื่อง พาลีสอนน้อง ทศรถสอนพระราม และราชสวัสดิ ซึ่งกล่าวกันว่าเป็นพระราชนิพนธ์ของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เรื่อง พาลีสอนน้องนั้น เป็นตอนที่พาลีรู้ว่าตนจะตาย จึงเรียกลูกคือ องคต และน้องคือ สุครีพ มาสั่งสอนให้รู้จักประพฤติตัวในการที่จะไปเป็นข้าพระรม เรื่องทศรถสอนพระราม เป็นตอนที่ท้าวทศรถให้โอวาทพระราม เมืองทรงมอบเมืองให้ครอบครอง ส่วนเรื่องราชสวัสดินั้น เป็นเรื่องวิธุรบัณฑิตสอนบุตรในวิธุรชาดกที่ ๙ แห่งทศชาติ ซึ่งกล่าวถึงหลักความประพฤติของอำมาตย์ผู้อยู่ใกล้ชิดพระราชา
เรื่องสมุทรโฆษคำฉันท์ที่พิมพ์อยู่ในฉบับนี้ เป็นพระราชนิพนธ์ของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ซึ่งทรงพระราชนิพนธ์ต่อจากที่พระมหาราชครูได้แต่งค้างไว้ ตั้งแต่ตอนที่พระสมุทรโฆษและ
นางพินทุมดีใช้บนเริ่มด้วยความว่า
“พิศพระกุฏีอา ศรมสถานตระการกล
แกมแก้วตระกลยน ตประกิตประเกาะกัน”
จบถึงตอนที่พิทยาธร ๒ ตนรบกัน ตนหนึ่งแพ้ตกลงไปในสวนของพระสมุทรโฆษ ความว่า
“ตนกูตายก็จะตายผู้เดียวใครจะแลดู
โอ้แก้วกับตนกู ฤเห็น”
สำหรับเรื่องโคลงเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนารายณ์มหาราช ของหลวงศรีมโหสถ นั้น
เป็นหนังสือที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ ด้วยเป็นคำโคลงที่พรรณนาถึงความรุ่งโรจน์ของปราสาทราชมนเทียรในนครลพบุรี และยังกล่าวถึงเหตุการณ์ซึ่งมิได้ปรากฏในหนังสือพระราชพงศาวดารอีกด้วย