ค้นหา
รายการที่พบทั้งหมด 48,758 รายการ
เป็นใยบัวติดสไบบาง นางพิรากวนยักษี
ด้วยเดชพระมนต์อันฤทธี อสุรีไม่เห็นกายาฯ
ลมหนาวแผ่วเบาปลายเดือนพฤศจิกาที่มาพร้อมสายฝนช่วงนี้ เพจคลังกลางฯ ขอเชิญชวนทุกท่านไปสัมผัสบรรยากาศการแสดงโขนพระราชทาน หนึ่งในมหรสพที่แสดงผลงานวิจิตรศิลป์ ความพิถีพิถันขององค์ประกอบฉาก ทั้งยังสอดแทรกกุศโลบายเรื่องคุณธรรม ความซื่อสัตย์ การรับราชการ ตลอดจนเรื่องกตัญญูกตเวทิตา ผ่านตัวละคร “หนุมาน” ทว่าอีกหนึ่งความน่าสนใจของการแสดงโขนพระราชทาน ตอนสะกดทัพ คือเจ้าลิงน้อย “มัจฉานุ” และธิดายักษ์อย่าง “นางพิรากวน” ที่ได้สร้างสีสัน ความประทับใจ ควบคู่ไปกับความสนุกสนาน วันนี้ เพจคลังกลางจึงขอยกเรื่องราวของตัวละครโขนพระราชทาน ตอนสะกดทัพ มาบอกเล่าในมุมมองของวัตถุภายในคลังกลางฯ ไม่ว่าจะเป็นหนังใหญ่ รวมถึงฝีมือลวดลายบนตู้พระธรรมชิ้นสำคัญ
รามเกียรติ์... เป็นหนึ่งในวรรณคดีที่บอกเล่าเรื่องราวของชนชั้นสูง นิยมนำมาใช้ประดับ สำหรับแสดงออกซึ่งอำนาจและบุญบารมี ซึ่งนอกจากการแสดงโขนแล้ว ยังสามารถพบเห็นได้จากการแสดง “หนังใหญ่” อันถือเป็นความงามทางเชิงช่างอีกประเภทที่ต้องอาศัยการสังเกตเพื่อให้เกิดความเข้าใจในตัวละคร
“เมื่อนั้น นางพิรากวนยักษา เอากระออมนั้นตักคงคา ขึ้นมากระเดียดเดินไป”
จากบทพระราชนิพนธ์ได้อธิบายตัวละครให้เกิดจินตภาพเบื้องต้น โดยรูปแบบของหนังใหญ่สามารถพบได้ในประเภทหนังคเจร (ภาพเดี่ยว) และหนังเบ็ดเตล็ด (ภาพฉาก) โดยปรากฏลักษณะเป็นตัวละครนาง สวมมงกุฏ ห่มสไบ (ผ้าห่มนาง) นุ่งผ้ายาวมีชายพก ผ้าเช็ดหน้านาง และถนิมพิมพาภรณ์ตามเครื่องแต่งกายโขนพระราชทาน แต่มีข้อสำคัญคือถือกระออมตักน้ำ หากพบในประเภทหนังเบ็ดเตล็ดต้องพิจารณาร่วมกับองค์ประกอบภาพด้วย ทั้งนี้ หนังใหญ่จะไม่สร้างตามความผันแปรของฐานะตัวละคร ไม่ว่าจะถูกลดตำแหน่งหรือถอดยศ จะคงรูปแบบเดิมให้เกิดความเข้าใจง่าย ดังนั้นจึงต้องอาศัยความพิถีพิถัน และทำความเข้าใจตัวละครผ่านบริบทของวรรณคดี
ส่วนลวดลายเล่าเรื่องรามเกียรติ์บนตู้ไม้ทรงสี่เหลี่ยมที่เรียกว่า “ตู้พระธรรม” จะตกแต่งด้วยลายทองรดน้ำหรือปิดทองทึบ ปรากฏได้ทั้งตู้พระธรรมขาหมู ขาคู้ หรือขาสิงห์ โดยจากข้อสังเกตลายรดน้ำบนตู้พระธรรม มักเกิดจากการผูกลวดลายให้เต็มพื้นที่และมีแม่ลายเป็นหัวใจสำคัญ ซึ่งสอดคล้องสัมพันธ์กับศาสนา บอกเล่าเรื่องราวพุทธประวัติ ชาดก วรรณคดี นิทานพื้นบ้าน และธรรมชาติ แสดงถึงความหลากหลายและสุนทรียะของประณีตศิลป์ จึงถือเป็นเครื่องถวายเป็นพุทธบูชาในรูปแบบภาพจับ หรือฉากรบเพื่อสอดแทรกคติธรรม สามารถสังเกตตัวละครจากลักษณะของศีรษะและเครื่องแต่งกาย คือ มัยราพณ์ เป็นพญายักษ์สวมมงกุฎยอดกระหนก มีอาวุธเป็นกล้องยาและกระบอง รายละเอียดคล้ายคลึงกับเครื่องแต่งกายของโขนพระราชทาน เช่นเดียวกับมัจฉานุที่ปรากฏในลักษณะของลิงไม่มียอด (ลิงโล้น) คล้ายหนุมาน แต่มีหางเป็นปลา และท่อนบนเปลือยให้เห็นสัดส่วนของร่างกาย
ภาพประกอบ : ลายรดน้ำตู้พระธรรมและหนังใหญ่ ปัจจุบันเก็บรักษาภายในอาคารคลังกลางพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ จังหวัดปทุมธานี
เผยแพร่และเทคนิคภาพโดย พลอยไพลิน ปุราทะกา ผู้ช่วยภัณฑารักษ์ / ภาพโดย กิตติยา เชื้อทอง นายช่างภาพปฏิบัติงาน กลุ่มทะเบียน คลังพิพิธภัณฑ์และสารสนเทศ สำนักพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กรมศิลปากร
ชื่อเรื่อง สตฺตปฺปกรณาภิธมฺม (สงฺคิณี-มหาปฏฺฐาน) อย.บ. 35/3ประเภทวัดุ/มีเดีย คัมภีร์ใบลานหมวดหมู่ พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ 42 หน้า : กว้าง 4.5 ซม. ยาว 53.5 ซม.หัวเรื่อง พุทธศาสนาบทคัดย่อ/บันทึก เป็นคัมภีร์ใบลาน เส้นจาร ฉบับทองทึบ ไม้ประกับธรรมดา ได้รับบริจาคมาจาก จ.พระนครศรีอยุธยา
สตฺตปฺปกรณาภิธมฺม (สงฺคิณี-มหาปฎฺฐาน) ชบ.บ 130/3 เอกสารโบราณ (คัมภีร์ใบลาน)
สตฺตปฺปกรณาภิธมฺม (สงฺคิณี-มหาปฎฺฐาน) ชบ.บ 166/2 เอกสารโบราณ (คัมภีร์ใบลาน)
แผงพระพิมพ์ ศิลปะล้านนา พุทธศตวรรษที่ ๒๔-๒๕ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย สูง ๑๒๐ ซม. ฐานกว้าง ๔๓ ซม. ย้ายมาจากวัดพระธาตุหริภุญไชย เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๘-พระพิมพ์ ประติมากรรมพระพุทธรูปหรือพระโพธิสัตว์ มีขนาดเล็ก สร้างโดยการนำวัตถุเช่น ดิน โลหะ มากดหรือหล่อลงแม่พิมพ์สร้างขึ้นสำหรับผู้แสวงบุญเดินทางไปสักการะสังเวชนียสถาน ๔ นำกลับไปบูชา ต่อมาได้นิยมสร้างขึ้นสำหรับบรรจุกรุเพื่อเป็นการสืบพระศาสนา การสร้างพระพิมพ์ถือเป็นการสร้างบุญกุศลอย่างมหาศาลและไม่สิ้นเปลืองทุนทรัพย์ในการสร้างมากมาย หากเป็นบุคคลมีฐานะมักสร้างด้วยโลหะมีค่า เช่น เงิน ทอง หากเป็นบุคคลทั่วไปก็มักสร้างด้วยดิน และโลหะที่มีค่าน้อย นอกจากนี้ในคติของทางภาคเหนือยังเชื่อว่าการสร้างพระพุทธรูปด้วยวัสดุที่ต่างกัน ก็ได้รับบุญกุศลมากน้อยแตกต่างกันไปตามวัสดีที่ใช้สร้างนั้นด้วย -แผงพิมพ์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย แผงไม้ทำเป็นทรงปราสาท ทาชาดปิดทอง กรอบซุ้มลดหลั่นกัน ๓ ชั้น มียอดแหลม ขอบแกะสลักเป็นรูปนาค แผงด้านล่าง ประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัยทำจากรักสมุกรวมที่ประดิษฐานในชั้นหลังคากรอบซุ้ม รวมทั้งสิ้น ๑๘ องค์แต่ละองค์แทรกด้วยด้วยลายดอกไม้ ๘ กลีบประดับอยู่ การประดับพระพุทธรูปจำนวน ๑๘ องค์นี้ยังไม่พบคติความเชื่อในการสร้างที่แน่ชัด สันนิษฐานว่าอาจจะเป็นจำนวนของพระอดีตพุทธเจ้าที่มีเป็นจำนวนมาก หรือหมายถึงจำนวนของเจ้าศรัทธาที่ร่วมกันสร้างแผงพระพิมพ์นี้ ซึ่งเป็นงานพุทธศิลป์ที่เป็นเอกลักษณ์โดดเด่นทางเชิงช่างเมืองลำพูน แสดงถึงความศรัทธาของประชาชนที่มีต่อพระพุทธศาสนาอ้างอิงกรมศิลปากร: ศัพทานุกรมโบราณคดี กรุงเทพฯ : สำนักโบราณคดี กรมศิลปากร, ๒๕๕๐.บัณฑิต เนียมทรัพย์. “พระพิมพ์ที่พบในจังหวัดลำพูน” สารนิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาประวัติศาสตร์ศิลปะ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๙.ยุทธภูมิ มั่นตรง. “การศึกษาพระพิมพ์แผงไม้ในล้านนา” วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปะศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาวิชาโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์ ภาควิชาโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๕๘
ชื่อเรื่อง สตฺตปฺปกรณาภิธมฺม (สงฺคิณี-มหาปฏฺฐาน) อย.บ. 20/2ประเภทวัดุ/มีเดีย คัมภีร์ใบลานหมวดหมู่ พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ 22 หน้า : กว้าง 5.2 ซม. ยาว 56.5 ซม.หัวเรื่อง พุทธศาสนาบทคัดย่อ/บันทึก เป็นคัมภีร์ใบลาน เส้นจาร ฉบับทองทึบ ไม้ประกับธรรมดา ได้รับบริจาคมาจาก จ.พระนครศรีอยุธยา
ชื่อผู้แต่ง -
ชื่อเรื่อง พระทวาทสปริตร (สวดมนต์สิบสองตำนาน)
ครั้งที่พิมพ์ -
สถานที่พิมพ์ -
สำนักพิมพ์ -
ปีที่พิมพ์ -
จำนวนหน้า ๑๙๔ หน้า
หมายเหตุ สข.๐๓๘ หนังสือสมุดไทยขาว อักษรไทย ภาษาไทย เส้นหมึก
(เนื้อหา) เนื้อเรื่องว่าด้วยบทสวดมนต์และพระสูตรต่างๆ เช่น รตนะสูตร ธัมมะจักรกัปวัตนะสูตร
ชื่อผู้แต่ง อนุสรณ์
ชื่อเรื่อง อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพ พระราชปัญญาโสภณ (สุข ปญญารํสีมหาเถร)
ครั้งที่พิมพ์ -
สถานที่พิมพ์ กรุงเทพฯ
สำนักพิมพ์ การพิมพ์พระนคร
ปีที่พิมพ์ ๒๕๓๐
จำนวนหน้า ๑๘๘ หน้า
พระราชปัญญาโสภณ นามเดิม สุข นามสกุล สายสังข์ ฉายา ปญฺญารํสี เกิดวันศุกร์ ขึ้น 10 ค่ำ เดือน 8 ปีวอก ตรงกับวันที่ 19 มิถุนายน พุทธศักราช 2439 ณ บ้านสามนาค ตำบล ดอนกำยาน อำเภอเมือง จังหวัดสุพรรณบุรี โยมบิดา นายเขียว สายสังข์ โยมมารดา นางกอน อ่อนอินทร์ วิทยฐานะ สอบไล่ได้นักธรรมชั้นโท ความรู้พิเศษ ท่านสนใจปฏิบัติสมถกรรมฐานและวิปัสสนากรรมฐาน เอาธุระพระศาสนา ศึกษาหาความรู้ตลอดเวลา ทั้งในด้านขนบธรรมเนียม วัฒนธรรมและประเพณี อดีตเจ้าอาวาสวัดราชนัดดารามวรวิหาร รูปที่ 9
เลขทะเบียน : นพ.บ.448/1ห้องจัดเก็บ : ศรีโคตรบูรณ์ประเภทสื่อ : เอกสารโบราณหมวดหมู่ : พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ : 24 หน้า ; 5 x 59 ซ.ม. : ล่องชาด-ล่องรัก-ลานดิบ ; ไม่มีไม้ประกับชื่อชุด : มัดที่ 158 (149-162) ผูก 1 (2566)หัวเรื่อง : มหามูลนิพพาน--เอกสารโบราณ คัมภีร์ใบลาน พุทธศาสนาอักษร : ธรรมอีสานภาษา : ธรรมอีสานบทคัดย่อ : มีเนื้อหาเกี่ยวกับพุทธศาสนา สามารถสืบค้นได้ที่ห้องศรีโคตรบูรณ์ หอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ นครพนม
เลขทะเบียน : นพ.บ.598/1 ห้องจัดเก็บ : ศรีโคตรบูรณ์ประเภทสื่อ : เอกสารโบราณ หมวดหมู่ : พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ : 20 หน้า ; 5 x 57 ซ.ม. : รักทึบ-ลานดิบ-ล่องรัก ; ไม่มีไม้ประกับชื่อชุด : มัดที่ 192 (392-398) ผูก 1 (2566)หัวเรื่อง : พรหมชาลสุด--เอกสารโบราณ คัมภีร์ใบลาน พุทธศาสนาอักษร : ธรรมอีสานภาษา : ธรรมอีสานบทคัดย่อ : มีเนื้อหาเกี่ยวกับพุทธศาสนา สามารถสืบค้นได้ที่ห้องศรีโคตรบูรณ์ หอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ นครพนม
เนื่องในพิธีถวายผ้าพระกฐินพระราชทาน วันเสาร์ที่ ๑๓ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๖๔ ณ วัดอัมพวันเจติยาราม ตำบลอัมพวา อำเภออัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม ในการนี้สำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร ได้รับมอบหมายให้ดำเนินการจัดสร้างตาลปัตร จำนวน ๑๐ เล่ม โดยมีกลุ่มจิตรกรรมเป็นผู้รับผิดชอบดำเนินการจัดสร้างตาลปัตร และบันทึกข้อมูลจัดทำสื่อสำหรับเผยแพร่โดย ศูนย์ศิลปะและการช่างไทย
พระบรมสาทิสลักษณ์ พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงประเคนพัดรองที่ระลึกการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก แด่สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก สมเด็จพระราชาคณะ ในงานพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พุทธศักราช ๒๕๖๒
เทคนิค : สีฝุ่นบนตาลปัตร
ศิลปิน : นางสาวนิธีราฤดี ภาตะนันท์ นายช่างศิลปกรรมอาสุโส
กลุ่มงาน : กลุ่มจิตรกรรม สำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร
ผลงานศิลปกรรมออกแบบและจัดสร้างโดย กลุ่มจิตรกรรม สำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร จัดแสดงในนิทรรศการพิเศษ #เถลิงรัชช์หัตถศิลป์ ณ พระที่นั่งอิศราวินิจฉัย พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ระหว่างวันที่ ๙ มิถุนายน – ๑๗ กันยายน ๒๕๖๖ เวลา ๐๙.๐๐ – ๑๖.๐๐ น. วันพุธ – วันอาทิตย์ (ปิดวันจันทร์ – วันอังคาร)
การเขียนพระบรมสาทิสลักษณ์ด้วยเทคนิคสีฝุ่นบนตาลปัตร พระบรมสาทิสลักษณ์ พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงประเคนพัดรอง ที่ระลึกการพระราชพิธีบรมราชาภิเษก แด่สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก สมเด็จพระราชาคณะ เป็นการบันทึกภาพประวัติศาสตร์เหตุการณ์สำคัญในการเริ่มพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ในวันศุกร์ที่ ๓ พฤษภาคม ๒๕๖๒ ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณ จิตรกรเขียนภาพจิตรกรรมด้วยเทคนิคการเขียนสีฝุ่นบนพื้นกาวเม็ดมะขามผสมดินสอพอง โดยศูนย์ศิลปะและการช่างไทยได้บันทึกรวบรวมขั้นตอน เรียบเรียงจัดทำเป็นวีดีทัศน์องค์ความรู้ สำหรับสืบทอดกระบวนการงานช่างแบบโบราณของกลุ่มจิตรกรรม สำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร
ผู้ที่สนใจสามารถเข้าชมวีดิทัศน์ได้จากระบบศูนย์ข้อมูลงานศิลปกรรม สำนักช่างสิบหมู่ ทางลิ้งค์ด้านล่างค่ะ
https://datasipmu.finearts.go.th/knowledge/26
