พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อุบลราชธานี เป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ประจำจังหวัดแห่งแรกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ก่อตั้งขึ้นเมื่อปีพุทธศักราช 2532 เพื่อให้เป็นสถาบันด้านการอนุรักษ์ จัดแสดงและเผยแพร่มรดกทางศิลปวัฒนธรรมของท้องถิ่น อาคารพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อุบลราชธานี เดิมเป็นศาลากลางจังหวัดอุบลราชธานี สร้างขึ้นเมื่อปีพุทธศักราช 2461 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว บนที่ดินซึ่งพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ ข้าหลวงต่างพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สำเร็จราชการมณฑลลาวกาว ทรงขอมาจากหม่อมเจียงคำ ชุมพล ณ อยุธยา เพื่อใช้เป็นที่สาธารณประโยชน์สำหรับก่อสร้างเป็นสถานที่ราชการ
ภายหลังเมื่อมีส่วนราชการเพิ่มมากขึ้น จังหวัดอุบลราชธานีจึงจัดสร้างศาลากลางหลังใหม่ขึ้นบริเวณ ทิศตะวันตกของทุ่งศรีเมือง เมื่อปีพุทธศักราช 2511 จากนั้นจึงย้ายหน่วยงานราชการต่างๆ ออกไปอยู่ที่ศาลากลางหลังใหม่ ส่วนอาคารศาลากลางหลังเดิมถูกใช้งานเป็นที่ว่าการอำเภอเมืองอุบลราชธานีและหน่วยงานราชการขนาดเล็กมาโดยตลอด
ในปีพุทธศักราช 2526 จังหวัดอุบลราชธานีได้มอบอาคารศาลากลางหลังนี้ให้กรมศิลปากรทำการซ่อมแซมบูรณะเพื่อใช้จัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติประจำจังหวัด กระทรวงศึกษาธิการได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 103 ตอนที่ 204 เมื่อวันที่ 20 พฤศจิกายน 2529 ประกาศให้พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อุบลราชธานี เป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หลังจากบูรณะซ่อมแซมและจัดแสดงนิทรรศการแล้วเสร็จ กรมศิลปากรได้กราบบังคมทูลเชิญสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารีเสด็จพระราชดำเนินเปิดพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อุบลราชธานี เมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2532
อาคารพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อุบลราชธานี เป็นอาคารชั้นเดียว ก่ออิฐถือปูนยกพื้นสูง หลังคาทรงปั้นหยา มุงกระเบื้องว่าว แผนผังอาคารเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าหันหน้าไปทางทิศเหนือ ช่องว่างระหว่างเสา ใต้กรอบหน้าต่างประดับด้วยลายปูนปั้นรูปดอกบัว ภายในอาคารประกอบด้วยห้องโถงใหญ่อยู่ตรงกลาง มีห้องขนาดเล็กและระเบียงทางเดินอยู่โดยรอบ เหนือกรอบประตูและหัวเสารับชายคาที่ระเบียงประดับด้วยไม้ฉลุลายพันธุ์พฤกษา ด้านบนของมุขทำเป็นหน้าบัน ตรงกลางมีชื่อ "ศาลากลางจังหวัดอุบลราชธานี" ส่วนบนสุดมีครุฑขนาดใหญ่เป็นสัญลักษณ์ของศาลากลางจังหวัดในสมัยนั้น
อาคารพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อุบลราชธานี ถือเป็นอาคารที่มีคุณค่าทางสถาปัตยกรรมและเป็นอนุสรณ์สถานที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดอุบลราชธานี ได้รับรางวัลอาคารอนุรักษ์ศิลปกรรมดีเด่นในปี พุทธศักราช 2532 จากสมาคมสถาปนิกสยามในพระบรมราชูปถัมถ์ และกรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน เมื่อวันที่ 10 ตุลาคม 2544
