ค้นหา
รายการที่พบทั้งหมด 41,451 รายการ
พิธีกรรมและความเชื่อเกี่ยวกับข้าว : ศาลปู่ตา ศาลตายาย
ในช่วงเดือนพฤษภาคมของประเทศไทย หรือเดือน ๖ นั้น จะเป็นช่วงเข้าฤดูฝน เป็นช่วงเวลาที่ชาวนาไทยรอคอยที่จะเริ่มการทำนา ในเดือนนี้มีการประกอบพิธีกรรมเกี่ยวกับการทำนา
ในประเทศไทยนั้นพระมหากษัตริย์ให้ความสำคัญและให้คุณค่าแก่การเกษตรกรรมเสมอมา โดยเฉพาะการปลูกข้าว ดังจะเห็นได้จากการพระราชพิธีพืชมงคลและพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ
พิธีกรรมข้าวมีความสำคัญต่อชาวนาไทยมาก เนื่องจากเป็นวิถีชีวิตที่ทำมาหาเลี้ยงชีพหลัก โดยจะแบ่งตามลำดับการเพาะปลูกข้าวเป็น ๔ ช่วง คือ พิธีกรรมก่อนการเพาะปลูก พิธีกรรมช่วงเพาะปลูก พิธีกรรมเพื่อการบำรุงรักษา และพิธีกรรมเพื่อการเก็บเกี่ยว เฉลิมฉลองผลผลิตที่ได้จากการทำนามาตลอดทั้งปี
ในบทความนี้จะกล่าวถึงพิธีกรรมก่อนการเพาะปลูก ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อบวงสรวงบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือบรรพบุรุษให้คุ้มครองป้องกันภยันตรายแก่ชีวิตและทรัพย์สินให้มีความสิริมงคล ความอุดมสมบูรณ์ และความปลอดภัยจากอุปสรรคที่อาจจะเกิดขึ้นกับการเริ่มต้นทำนา
“ศาลปู่ตา ศาลตายาย” เป็นผีบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว แต่มีความเชื่อว่าดวงวิญญาณยังห่วงลูกหลาน จึงคอยดูแลลูกหลานในหมู่บ้านและชุมชนให้อยู่เย็นเป็นสุข และคอยปกปักรักษาดูแลทั้งผู้คน สัตว์ และพืชพรรณธัญญาหารในหมู่บ้าน เพื่อให้ชุมชนได้อยู่รอดแคล้วคลาดปลอดภัยภยันตราย และประสพแต่ความสุข ความอุดมสมบูรณ์
ศาลปู่ตา กับถุงเมล็ดพันธุ์ข้าวเตรียมปลูกลงนา
ศาลปู่ตา ศาลตายายเป็นเหมือนศาลเจ้าเล็ก ๆ ลักษณะเป็นบ้านยกพื้นเสาสูง สร้างด้วยไม้ มุงหลังคา มีลานด้านหน้า ด้านในมีโถงโล่ง ผนังกั้นสามด้าน ด้านข้างทั้งสองข้าง และด้านหลัง หรืออาจจะไม่มีผนังกั้น แต่โดยทั่วไปส่วนมากแล้วจะมีผนังลักษณะคล้ายเป็นบ้านหลังเล็ก ๆ ภายในศาลอาจจะมีหรือไม่มีสัญลักษณ์ใด ๆ หากมี ก็จะเป็นตัวแทนหรือสิ่งแทนตั้งอยู่ภายในศาล เช่น รูปปั้นตายาย ในกรณีของศาลปู่ตาที่อำเภอบางปลาม้า พื้นที่ไปสำรวจหลังนี้ มีแผ่นไม้ทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้ายาวปลายโค้งมนด้านหนึ่งตั้งขึ้น มีรอยของการเขียนภาพลงสีและปิดทอง แต่ภาพเลือนลางมาก เห็นเพียงเส้นสีบางส่วน
สภาพพื้นที่ตั้งศาลปู่ตา ใต้ต้นไม้ใหญ่ใกล้ท้องนา เงียบสงบ ร่มรื่น อ.บางปลาม้า จงสุพรรณบุรี
การเลือกพื้นที่ตั้งของศาลปู่ตา หรือศาลตายาย (ในอำเภอเมืองสุพรรณบุรี ที่กล่าวถึงในตอนปฏิทินชาวนา เดือนพฤษภาคม) จะเลือกทำเลที่ตั้งอยู่บริเวณทุ่งนาผืนใหญ่ เป็นสถานที่ที่เงียบสงบ ร่มรื่น มีต้นไม้ใหญ่ หมายถึงการเป็นตัวแทนแห่งความสงบ ร่มเย็น อุดมสมบูรณ์ เป็นสิริมงคลแก่ผู้คนที่อาศัยอยู่ในหมู่บ้าน
เมื่อถึงเดือน ๖ หรือเดือนพฤษภาคมของทุกปี จะมีการบวงสรวงไหว้ศาล มีการเซ่นไหว้ด้วยของกินต่าง ๆ ดอกไม้ พวงมาลัย ซึ่งขั้นตอนการทำพิธีกรรมจะแตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่ แต่โดยหลักแล้วจะเซ่นไหว้ผีบรรพบุรุษผู้ปกปักรักษาคนในชุมชนนั้น ๆ เพื่อให้การทำนาหรือประกอบอาชีพเกษตรกรรม หรืออื่น ๆ ให้ได้ผลผลิตดี อุดมสมบูรณ์ แคล้วคลาดปลอดภัยจากภัยธรรมชาติ ให้การดำเนินวิถีชีวิตในการทำนาหรืองานต่าง ๆ เป็นไปอย่างราบรื่น
นางสาวภัทรา เชาว์ปรัชญากุล ภัณฑารักษ์ชำนาญการ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชาวนาไทย สุพรรณบุรี สำนักศิลปากรที่ ๒ สุพรรณบุรี เรียบเรียงข้อมูล ภาพประกอบและการสัมภาษณ์ (ผู้ให้สัมภาษณ์ไม่ประสงค์ให้ระบุนาม)
ข้อมูลประกอบการเรียบเรียง
- สัมภาษณ์ชาวนาและชาวบ้านในพื้นที่ตำบลไผ่ขวาง อำเภอเมืองสุพรรณบุรี และอำเภอบางปลาม้า จังหวัดสุพรรณบุรี ระหว่างวันที่ ๘ - ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๖๓
- หนังสือ วัฒนธรรมข้าว, เอี่ยม ทองดี ผู้เขียน, ๒๕๓๗
- หนังสือ ข้าว วัฒนธรรมแห่งชีวิต, ๒๕๔๑
- หนังสือ ข้าวไพร่ - ข้าวเจ้าของชาวสยาม, สุจิตต์ วงษ์เทศ (บรรณาธิการ), ๒๕๓๑
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดสุพรรณบุรี
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดปทุมธานี
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดนนทบุรี
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดร้อยเอ็ด
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดขอนแก่น
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดยโสธร
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดสุรินทร์
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดพัทลุง
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดสงขลา
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดนครศรีธรรมราช
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดแพร่
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดน่าน
- หนังสือ วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดเชียงราย
กฏหมายลักษณะต่างๆ ชบ.ส. ๔๑
เจ้าอาวาสวัดบุญญฤทธยาราม ต.บ้านบึง อ.บ้านบึง จ.ชลบุรี
มอบให้หอสมุด ๒๒ ก.ค. ๒๕๓๕เอกสารโบราณ (สมุดไทย)
สตฺตปฺปกรณาภิธมฺม (สังคิณี-มหาปัฎฐาน)
เลขที่ ชบ.บ.23/1-4
เอกสารโบราณ (คัมภีร์ใบลาน)
ชั้น สร้อยพิสุทธิ์. ประวัติศาสตร์ไทย. พิมพ์ครั้งที่ ๑. พระนคร : ชูสิน, ๒๔๙๓. ๔๐๘ หน้า.
เป็นหนังสือที่มีค่ามากสามารถใช้เป็นเอกสารอ้างอิงสำหรับงานด้านวิชาการประวัติศาสตร์ โดยเฉพาะเรื่องการเสียดินแดนในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์โดยเฉพาะในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่เสียดินแดนไปซึ่งพระองค์ต้องใช้พระปรีชาญาณอันสุขุมรอบคอบเพื่อรักษาชีวิตของคนไทยเพื่อคงความเป็นอธิปไตยของไทยเอาไว้ เป็นต้น
บุญบั้งไฟเดือนหก : ร้อยเอ็ด
"ประเพณี บุญบั้งไฟ" เป็นประเพณีสำคัญของภาคอีสานที่ปฏิบัติสืบทอดกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ ถือเป็นหนึ่งในฮีตสิบสองเดือนของชาวอีสานที่ทำกันในเดือน ๖ ช่วงเข้าสู่ฤดูฝนซึ่งเป็นฤดูทำนา จะมีการจุดบั้งไฟเพื่อบูชาเทพยดา และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย หรือที่ชาวอีสานเรียกกันว่า พญาแถน หรือ เทพวัสสกาลเทพบุตร ซึ่งมีความเชื่อว่า พระยาแถนมีหน้าที่คอยดูแลให้ฝนตกถูกต้องตามฤดูกาล และทำให้พืชพันธุ์ธัญญาหารอุดมสมบูรณ์
เลขทะเบียน : นพ.บ.177/5ห้องจัดเก็บ : ศรีโคตรบูรณ์ประเภทสื่อ : เอกสารโบราณหมวดหมู่ : พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ : 50 หน้า ; 4.5 x 59 ซ.ม. : ลานดิบ ; ไม้ประกับธรรมดาชื่อชุด : มัดที่ 100 (74-79) ผูก 5 (2565)หัวเรื่อง : ธมฺมจกฺกฎีกา(ฎีกาธัมมจักร)--เอกสารโบราณ คัมภีร์ใบลาน พุทธศาสนาอักษร : ธรรมอีสานภาษา : ธรรมอีสานบทคัดย่อ : มีเนื้อหาเกี่ยวกับพุทธศาสนา สามารถสืบค้นได้ที่ห้องศรีโคตรบูรณ์ หอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ นครพนม
สตฺตปฺปกรณาภิธมฺม (ปุคฺคลปญฺญตฺติ-มหาปัฎฐาน)
ชบ.บ.48/1-5ฆ
เอกสารโบราณ (คัมภีร์ใบลาน)
