รำบวงสรวงย่าโม : นาฏยลีลาแห่งศรัทธาและวีรกรรมที่สืบทอด

.

เมื่อถึงปลายเดือนมีนาคมของทุกปี ชาวโคราชจะร่วมใจกันจัดงาน "ฉลองวันแห่งชัยชนะของท้าวสุรนารี" เพื่อรำลึกถึงวีรกรรมอันกล้าหาญของ ย่าโม วีรสตรีคู่บ้านคู่เมือง ในปี พ.ศ. 2568 นี้ งานจะจัดขึ้นระหว่างวันที่ 23 มีนาคม ถึง 3 เมษายน ณ ลานอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี หัวใจสำคัญของงาน คือ "การรำบวงสรวงย่าโม" นาฏยลีลาแห่งศรัทธาที่สืบทอดมาอย่างยาวนาน

.

จากนาฏศิลป์พื้นบ้านสู่นาฏยลีลาแห่งศรัทธา

.

ในอดีต งานฉลองชัยชนะท้าวสุรนารีไม่ได้มีนาฏยลีลาที่งดงามเช่นปัจจุบัน หากแต่เป็นการแสดงนาฏศิลป์พื้นบ้าน การขับขานบทบรรยาย หรือการแห่ขบวนจากหน่วยงานต่าง ๆ จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2539 นายสุพร สุภสร ผู้ว่าราชการจังหวัดนครราชสีมาในขณะนั้น ได้มีดำริที่จะสร้างเอกลักษณ์ให้แก่งานประจำปี จึงได้ปรึกษาหารือกับนางเพ็ญทิพย์ จันทุดม ผู้อำนวยการวิทยาลัยนาฏศิลป์นครราชสีมา รังสรรค์นาฏยลีลาแห่งศรัทธาถวายแด่วีรสตรีขึ้น โดยมีนายกเหล่ากาชาดจังหวัดนครราชสีมาและกิ่งกาชาดอำเภอต่าง ๆ นำสตรีผู้สูงศักดิ์มาร่วมรำบวงสรวง

.

ต่อมา เมื่อศรัทธาในย่าโมแผ่ขยายกว้างไกล สตรีชาวโคราชจากทุกสารทิศ ต่างหลั่งไหลมาร่วมรำบวงสรวงจนเนืองแน่น ได้เปลี่ยนนามเรียกขานจาก "สตรีผู้สูงศักดิ์" เป็น "สตรีชาวนครราชสีมาและสตรีผู้ศรัทธาต่อคุณย่าโม" นาฏยลีลาแห่งศรัทธานี้ได้แพร่หลายจากส่วนกลางสู่ทุกอำเภอในจังหวัดนครราชสีมา

.

จากการศึกษาของคุณชุมพล ชะนะมา พบว่าการรำบวงสรวงท้าวสุรนารีมีวัตถุประสงค์ 3 ประการ ได้แก่

• รำลึกถึงวีรกรรมของท้าวสุรนารีและบรรพชนชาวโคราช

• สร้างเอกลักษณ์ให้แก่พิธีบวงสรวงท้าวสุรนารี

• ออกแบบและจัดการรำบวงสรวงให้เป็นไปในทิศทางเดียวกัน

.

การรำบวงสรวงท้าวสุรนารี มิใช่เพียงมหรสพ แต่เป็นนาฏกรรมที่ผสานศิลปะและวัฒนธรรมโคราชอย่างงดงาม สะท้อนเอกลักษณ์ท้องถิ่นผ่านองค์ประกอบต่าง ๆ ดังนี้

• ภาษาโคราช : บทเพลงสดุดีวีรกรรมท้าวสุรนารี และการใช้ภาษาโคราชในบทนำของการรำ

• ทำนองเพลงโคราชและวงมโหรีโคราช : ทำนองเพลงสรภัญญะ และการแบ่งกระบวนรำตามสถานการณ์

• การแต่งกาย : วิวัฒนาการจากชุดวีรสตรีไทย สู่ชุดประยุกต์จากอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี

• จริยธรรมที่ดีในสังคม : การส่งเสริมคุณธรรม ความสามัคคี และการเคารพซึ่งกันและกัน

• พัฒนาการและการแปรสภาพ : การปรับกระบวนลีลา ท่ารำ เนื้อหา เครื่องแต่งกาย และระบบการจัดการให้เข้ากับยุคสมัย

.

การรำบวงสรวงท้าวสุรนารีเป็นนาฏกรรมที่ทรงคุณค่าทางวัฒนธรรม สะท้อนถึงความศรัทธา ความสามัคคี และความภาคภูมิใจของชาวโคราช ที่ได้ร่วมกันสืบสานประเพณีอันดีงามนี้ให้คงอยู่สืบไป

.

สำหรับผู้ที่สนใจเรื่องราวท้าวสุรนารีและประวัติศาสตร์โคราชเพิ่มเติม สามารถค้นคว้าได้ที่ "ห้องค้นคว้า" ชั้น 2 หอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ ร.๙ นครราชสีมา ซึ่งได้รวบรวมหนังสือและข้อมูลที่น่าสนใจไว้มากมาย และวันนี้จะขอแนะนำหนังสือที่น่าสนใจที่เกี่ยวข้องกับท้าวสุรนารีและการรำบวงสรวงย่าโม ดังนี้ 

.

1. หนังสือเรื่อง การเผยแพร่นาฎศิลป์พื้นบ้าน ระบำโคราชประยุกต์ 

เลขเรียกหนังสือ: ท 793.319593 บ645ก 

บรรณานุกรมหนังสือ: บุษบัน ศรีสารคาม.  การเผยแพร่นาฏศิลป์พื้นบ้าน ระบำโคราชประยุกต์.  นครราชสีมา: ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดนครราชสีมา วิทยาลัยครูนครราชสีมา, 2528.

.

2. หนังสือเรื่อง ท้าวสุระนารี  

บรรณานุกรม: ท้าวสุระนารี.  ม.ป.ท.: ม.ป.พ., [2477].

บริการอ่านออนไลน์:  https://www.finearts.go.th/nlt-korat/view/55783

.

3. หนังสือเรื่อง ท้าวสุรนารี (คุณย่าโม) วีรสตรีแห่งสยามประเทศ 

เลขเรียกหนังสือ: ท 920.72 น561ท

บรรณานุกรม: นิชารัตน์.  ท้าวสุรนารี (คุณย่าโม) : วีรสตรีแห่งสยามประเทศ.  กรุงเทพฯ: สายส่งดวงแก้ว, 2558.

.

4. หนังสือเรื่อง ระลึกฐานแท่น อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารีใหม่ พ.ศ. 2510

เลขเรียกหนังสือ:  ท 920.72 ส851ท

บรรณานุกรม: ที่ระลึกฐานแท่น อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารีใหม่ พ.ศ. 2510.  นครราชสีมา: รวมจิตราชสีมา, 2510.

บริการอ่านออนไลน์:  https://www.finearts.go.th/nlt-korat/view/18025

.

5. หนังสือพิธีวางศิลาฤกษ์ อนุสรณ์สถาน “วีรกรรมท้าวสุรนารี”

เลขเรียกหนังสือ:  ท 920.72 น123 พ

บรรณานุกรม: จังหวัดนครราชสีมา.  พิธีวางศิลาฤกษ์อนุสรณ์สถาน “วีรกรรมท้าวสุรนารี” จังหวัดนครราชสีมา วันศุกร์ที่ 23 มีนาคม 2533.  นครราชสีมา: สมบูรณ์ออฟเซ็ทการพิมพ์, 2533.

.

เรียบเรียงข้อมูลและแนะนำโดย : นางแพรว ธนภัทรพรชัย เจ้าพนักงานห้องสมุดชำนาญงาน

ออกแบบกราฟิกโดย : นายพีรยุทธ กษิติบดินทร์ชัย บรรณารักษ์ปฏิบัติการ

.

ข้อมูลอ้างอิง:

ชุมพล ชะนะมา.  "รำบวงสรวงท้าวสุรนารี: ความเป็นมาและบริบททางวัฒนธรรมในการแสดง."  วารสารศิลปวัฒนธรรมสวนสุนันทา.  1, 1 (2564): 69-86.

วีระพงษ์ ตามกลาง.  "สัญญะในการรํา บวงสรวงทาวสุรนารี." ใน การประชุมวิชาการเสนอผลงานวิจัยระดับชาติ "Graduate School Conference 2018".  มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา, 30 พฤศจิกายน 2561.

KCTV KORAT.  การรำบวงสรวงท้าวสุรนารี ประจำปี 2567.  (วีดิทัศน์).  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 20 มีนาคม 2568,  จาก: https://www.youtube.com/watch?v=343KexmmvS4