แมวไทยเป็นหนึ่งในมรดกทางวัฒนธรรมของไทยที่สะท้อนภูมิปัญญา ความเชื่อ และความงามที่เป็นเอกลักษณ์ของไทย ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน แมวไทยถูกบันทึกไว้ในตำราโบราณหลายฉบับ ทั้งรูปลักษณ์ สีสัน ความหมายเชิงมงคล มีบทบาทในวัฒนธรรม ความเชื่อ และมีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตคนไทยมาทุกยุคสมัย อีกทั้งยังเป็นสัตว์ที่มีเอกลักษณ์ในตัวเอง ทั้งรูปลักษณ์และลักษณะนิสัยที่มีความโดดเด่น มีความแตกต่างจากแมวสายพันธุ์อื่นอย่างชัดเจน ทำให้แมวไทยมีคุณค่าไม่เพียงในฐานะของสัตว์เลี้ยง แต่ยังมีคุณค่าในเชิงสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์และเผยแพร่ ด้วยเหตุนี้คณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติ (กอช.) จึงได้เสนอให้ “แมวไทย” เป็นเอกลักษณ์ประจำชาติ ประเภทสัตว์เลี้ยง โดยคณะรัฐมนตรีได้พิจารณาให้ความเห็นชอบตามข้อเสนอของคณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติ (กอช.) เมื่อวันที่ 21 มีนาคม 2568

          หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี จะพาไปรู้จัก 5 สายพันธุ์แมวไทย ที่ได้รับการยอมรับทั้งในประเทศและต่างประเทศว่ามีเอกลักษณ์เฉพาะตัวของแมวไทย ได้แก่ แมววิเชียรมาศ แมวศุภลักษณ์ แมวโคราช แมวโกญจา หรือโกนจา และแมวขาวมณี

                  


แมววิเชียรมาศ ราชินีแมวไทยระดับโลก

              แมววิเชียรมาศเป็นแมวไทยโบราณสายพันธุ์ที่มีชื่อเสียงที่สุดของไทย เป็นแมวไทยชนิดแรกที่ฝรั่งรู้จักและตั้งชื่อว่า Siamese Cat ปัจจุบันเราเรียกแมวพันธุ์นี้ว่า “แมวเก้าแต้ม” แต่เป็นคนละชนิดกับแมวเก้าแต้มในสมุดข่อยโบราณ ฝรั่งเรียกว่า Seal Point (แมวแต้มสีครั่ง) ด้วยเหตุที่มีแต้มสีน้ำตาลไหม้อยู่ 9 แห่ง คือ ที่ปลายหูทั้งสอง ปลายเท้าทั้งสี่ ปลายหางหนึ่ง ปลายจมูกหนึ่ง และที่อวัยวะเพศหนึ่ง (ทั้งเพศผู้และเพศเมีย) โดยเฉพาะที่ปลายหูจะมีสีเข้มจัดเป็นระเบียบ มีนัยน์ตาสีฟ้าประกายสดใสคล้ายอัญมณี ตามตำราโบราณกล่าวว่า “มีคุณยิ่งล้ำหนักหนา จักนำโภคาพิพัฒน์สมบัติเพิ่มพูน”

แมวศุภลักษณ์ แมวสีทองแดงแห่งความมั่งคั่ง

แมวศุภลักษณ์เป็นแมวที่มีความงดงามเป็นเอกลักษณ์ ด้วยขนสีน้ำตาลแดงเข้มเงางาม ดวงตาคมสีเหลืองอำพันที่เปี่ยมเสน่ห์และทรงพลัง ผสานกับนิสัยที่เฉลียวฉลาด เป็นมิตร และเข้ากับคนง่าย ทำให้ได้รับความนิยมในหมู่ผู้รักแมวทั่วโลก อีกทั้งยังถูกยกย่องให้เป็นสัญลักษณ์แห่งโชคลาภ บารมี และความเจริญรุ่งเรือง ด้วยคุณลักษณะอันโดดเด่นเหล่านี้ ในปี 2024 สหพันธ์แมวโลก (WCF) จึงประกาศรับรองให้ แมวศุภลักษณ์เป็นสายพันธุ์ไทยแท้อย่างเป็นทางการ

แมวโคราช แมวแห่งโชคลาภและความสุขสวัสดิ์มงคล

แมวไทยโคราช หรือแมวสีสวาทมีถิ่นเดิมอยู่ที่อำเภอพิมาย จังหวัดนครราชสีมา โบราณเรียกว่า แมวสีดอกเลา หรือแมวมาเลศ เพราะมีสีคล้ายสีดอกเลา ศีรษะจะออกเป็นรูปหัวใจ หน้าผากใหญ่และแบนมีคางและกรามที่แข็งแรง หูตั้ง หูใหญ่เด่นอยู่บนศีรษะ เป็นแมวที่แสดงออกถึงการเตรียมพร้อมอยู่เสมอเป็นแมวขนาดกลาง ขนสั้นสีดอกเลา มีตาสีเขียวสดใสเป็นประกาย ขณะที่ยังเป็นลูกแมวอยู่ตาจะเป็นสีฟ้า เมื่อโตจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองสด และเมื่อโตเต็มที่ตาจะเปลี่ยนเป็นสีเขียวหรือสีเหลืองอำพัน ด้วยลักษณะของแมวนี้ ตามตำราโบราณเชื่อกันว่าเป็นแมวแห่งโชคลาภ และมักใช้ประกอบพิธีในการแห่นางแมวขอฝน เนื่องจากเชื่อกันว่าสีขนคล้ายสีของเมฆอันเป็นที่มาของฝน สร้างความอุดมสมบูรณ์แก่ชาวไร่ชาวนา ตาที่เป็นสีเขียวหรือสีเหลืองอำพันนั้นเปรียบเสมือนความเขียวขจีของกล้าข้าวในนา

แมวโกญจา (โกนจา) แมวดำมงคลของไทย

 “แมวโกญจา” ในตำราพรหมชาติมีรากศัพท์มาจากภาษาบาลี - สันสกฤต แปลว่า นกกระเรียน หรือเสียงร้องที่ดังกึกก้อง แมวโกญจาเป็นแมวที่มีสีดำสนิททั้งตัว ขนมันเงา ตาสีเหลืองอำพันเด่นชัด ในความเชื่อไทยโบราณถือว่าเป็นแมวที่นำโชคดีและช่วยปัดเป่าสิ่งชั่วร้าย ผู้ใดเลี้ยงไว้จะเพิ่มพูนเงินทอง เหมาะกับผู้ที่ทำการค้าขายเป็นหลัก มีนิสัยค่อนข้างสงบ สุภาพ และรักเจ้าของ เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการเพื่อนเงียบ ๆ แต่มีเสน่ห์ลึกลับเป็นเอกลักษณ์

 
แมวขาวมณี แมวตาอัญมณี ตัวแทนแห่งความบริสุทธิ์และโชคลาภ

แมวขาวมณีไม่ปรากฏว่ามีบันทึกอยู่ในตำราแมวมงคล 17 ชนิดสมัยอยุธยา แต่ถูกค้นพบเพิ่มเติมในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น ชื่อเดิมของแมวขาวมณีในตำราสมุดข่อยวัดอรุณฯ คือ “แมวขาวปลอด” ระบุว่า เป็นแมวแก้วหาค่ามิได้ เขียนด้วยภาษาไทยโบราณคล้ายอักษรสมัยอยุธยา ไม่ทราบผู้แต่งและไม่มีคำกลอนเฉพาะเจาะจงแบบแมวมงคล 17 ชนิด เพียงแต่บอกว่า “ให้นรชนผู้มีปัญญาหาเลี้ยงไว้เถิด” แมวขาวมณีเป็นแมวที่มีขนสีขาวล้วนทั้งตัว ตาสีเหลือง 2 ข้าง หรือตาสีฟ้าทั้ง 2 ข้างก็ได้ เมื่อนำทั้ง 2 ชนิดมาผสมกันจะได้แมวตา 2 สี ทำให้ได้รับฉายาว่า “แมวแห่งเพชรพลอย” เชื่อว่าเป็นแมวที่นำความสุขและความเจริญมาสู่เจ้าของ นิสัยอ่อนโยน ขี้เล่น และเชื่อฟัง เหมาะกับการเป็นเพื่อนคู่ใจในบ้าน เป็นสายพันธุ์ไทยที่กำลังโด่งดังในต่างประเทศอย่างมากในปัจจุบัน

แหล่งข้อมูลอ้างอิงและภาพประกอบ

5 แมวไทยโบราณ มรดกที่มีลมหายใจ.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 19 พฤศจิกายน 2568, จาก https://pets.baanlaesuan.com/176955/did-you-know/5-thai-cats

ครม.เห็นชอบ “แมวไทย” 5 สายพันธุ์ เป็นเอกลักษณ์ประจำชาติ ประเภทสัตว์เลี้ยง.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 19 พฤศจิกายน 2568, จาก 
     https://www.thaipbs.or.th/news/content/358640

รู้จัก แมวไทย 5 สายพันธุ์ เอกลักษณ์ประจำชาติ กับความเชื่อและวิถีชีวิต.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ19 พฤศจิกายน 2568, จาก https://www.amarintv.com/news/quality-of-life/530542

วิฬาร์ฤดี.  แมวมงคล.  กรุงเทพฯ: ไพลิน, 2546.

สมิต สวามิภักดิ์.  แมวไทย.  กรุงเทพฯ: บีบีบุ๊คส์, 2543.

เหมพันธ์ เหมวรนันท์.  แมว.  พิมพ์ครั้งที่ 4.  นนทบุรี: ฐานเกษตรกรรม, 2545.

เรียบเรียงโดย    นางสาวปริศนา ตุ้มชัยพร บรรณารักษ์ชำนาญการ

หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี

สำนักศิลปากรที่ 5 ปราจีนบุรี กรมศิลปากร