จังหวัดจันทบุรีเป็นเมืองสำคัญที่มีประวัติศาสตร์เกี่ยวกับการกู้อิสรภาพของชาติไทย กล่าวคือ ในปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เมื่อครั้งยังเป็นพระยาวชิรปราการได้นำกำลังพลประมาณ 500 คน พร้อมด้วยทหารคู่ใจ คือ พระเชียงเงิน หลวงพิชัยอาสา หลวงพรหมเสนา และหลวงราชเสน่หา ตีฝ่าวงล้อมของพม่าออกจากกรุงศีอยุธยาก่อนเสียกรุง เพื่อไปหาที่ตั้งมั่น โดยออกไปทางทิศตะวันออกผ่านนครนายก ปราจีนบุรี ฉะเชิงเทรา ชลบุรี และระยอง แล้วยึดเมืองจันทบุรีเพื่อใช้เป็นที่ตั้งมั่นในการรวบรวมไพร่พล สะสมเสบียงอาหาร เป็นเวลา 5 เดือน ได้ทหารไทยจีนประมาณ 5,000 คน ต่อเรือรบได้ประมาณ 100 ลำ เพื่อไปกอบกู้กรุงศรีอยุธยา

ในเดือนธันวาคม มีวันสำคัญวันหนึ่ง คือวันที่ 28 ธันวาคม เป็นวันคล้ายวันปราบดาภิเษกสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ซึ่งพระองค์ได้ใช้เมืองจันทบุรีเป็นที่ตั้งมั่นในการรวบรวมไพร่พลไปกอบกู้เอกราชให้กับชาติไทย

จะขอพูดถึงประวัติการก่อสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ณ จังหวัดจันทบุรี ที่ชาวจันทบุรีได้สร้างเพื่อรำลึกถึงพระองค์ท่าน ซึ่งแนวความคิดในการสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เกิดขึ้นในปี พ.ศ.2515 เมื่อนายวิชิต ศุขะวิริยะ ได้มาดำรงตำแหน่งผู้ว่าราชการจังหวัดจันทบุรี โดยคณะกรรมการและชาวจังหวัดจันทบุรี ได้พร้อมใจกันจะก่อสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ขึ้น ณ เกาะกลาง ในสวนสาธารณะพระเจ้าตากสินมหาราช (ทุ่งนาเชย) อำเภอเมือง จันทบุรี เพื่อเป็นการเทิดทูนพระเกียรติ และเป็นอนุสรณ์แห่งความจงรักภักดี ทั้งยังเป็นที่เคารพสักการะ และเป็นตัวอย่างแก่อนุชนรุ่นหลังในการประกอบคุณงามความดี เพื่อประเทศชาติต่อไป

แบบรูปพระบรมราชานุสาวรีย์ กรมศิลปากรเป็นผู้ออกแบบและจัดทำ โดยปั้นเป็นรูปขนาดเท่าครึ่งของคนและม้า หล่อด้วยโลหะทองเหลืองผสมทองแดง ทาด้วยน้ำยารมดำ ประกอบด้วย

1. พระบรมรูปสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงม้าเผชิญศึกในเครื่องทรงแบบกษัตริย์

2. รูปพระเชียงเงินในเครื่องแต่งกายแบบทหารเอก

3. รูปหลวงพรหมเสนาในเครื่องแต่งกายแบบทหารเอก

4. รูปหลวงพิชัยอาสาในเครื่องแต่งกายแบบทหารเอก

5. รูปหลวงราชเสน่หาในเครื่องแต่งกายแบบทหารเอก

การก่อสร้างเสร็จสมบูรณ์ เจ้าหน้าที่จากกรมศิลปากรประกอบและตกแต่งพระบรมราชานุสาวรีย์ฯ จนเสร็จเรียบร้อย เมื่อวันที่ 20 กรกฎาคม 2523 ใช้เวลาก่อสร้างทั้งหมด 9 ปี ใช้เงินงบประมาณในการดำเนินงานจากการบริจาคของผู้มีจิตศรัทธาทั้งหมด จำนวน 2,518,712.90 บาท

พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 ได้เสด็จพระราชดำเนินมาทรงประกอบพิธีเปิดพระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ณ จังหวัดจันทบุรี เมื่อวันที่ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2524

อ้างอิง :

ที่ระลึกพิธีเปิดพระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช จังหวัดจันทบุรี. กรุงเทพฯ: อมรินทร์การพิมพ์, 2524.

ขอขอบคุณภาพการก่อสร้าง : เพจ facebook ตามรอย เจ้าตาก และในหลวง ร.9 เสด็จเปิด จาก facebook จันท์ จิ๊ด

ผู้เรียบเรียง : #นางสาวเมษา ครุปิติ

บรรณารักษ์ชำนาญการ รักษาการในตำแหน่งผู้อำนวยการหอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี สำนักศิลปากรที่ 5 ปราจีนบุรี