ความรู้ก่อนดูโขน
ตอน แนะนำนางสำมะนักขา
โดย นายลักษมณ์ บุญเรือง
ผู้อำนวยการพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ขอนแก่น
ความรู้ก่อนดูโขน พิพิธภัณฑ์ขอนแก่น  ตอน "แนะนำนางสำมะนักขา"
จากที่ทราบในเบื้องต้นว่า พิพิธภัณฑ์ขอนแก่น จะมีโขน มหรสพแห่งชาติ โดยกรมศิลปากร มาแสดงให้ชมฟรี ๆ เย็นวันที่ ๒๓ ธันวาคม ๒๕๖๖ นั้น วันนี้เรามารู้จักตัวละครตัวเอก ของตอน เล่ห์รักยักขินี กันซัก ๑ ตัวครับ
นางสำมะนักขา  หรืออีกชื่อว่า นางสูรปนักขา  เป็นน้องสาวคนสุดท้อง ในจำนวน พี่น้อง ๗ ตน ของทศกัณฑ์ (ประกอบด้วย ทศกัณฑ์ กุมภกัณฑ์ พิเภก ทูษณ์ ขร ตรีเศียร และสำมะนักขา  ถือว่านางเป็นต้นเรื่องคนสำคัญที่ทำให้เกิดการรบราฆ่าฟันกันระหว่าง พระ ยักษ์ ลิง วุ่นวายไปทั้งลงกา ชมภู และขีดขิน
สืบเนื่องจากว่า นางกำลังช้ำใจที่สามี (ชิวหา)  ถูกทศกัณฑ์ตัดลิ้นขาดใจตายด้วยความเข้าใจผิดคิดว่าตัวอะไรมาอมเมือง จึงออกเดินป่าหาความสำราญใจ  แล้วบังเอิญไปเจอชายหนุ่มรูปงามสองคนกำลังแก้ผ้าอาบน้ำอยู่ในป่า ซึ่งก็คือ พระรามกับพระลักษมณ์นั่นเอง  นางจึงแปลงกายเป็นสาวงามไปแอ๊วผู้ชาย   แต่ก็ไม่เป็นผลสำเร็จ นางพยายามรบเร้า พระรามจึงบริภาษนางว่าเป็นหญิงแพศยา  ถึงกระนั้นนางสำมนักขายังคงวิ่งตามพระรามไปจนถึงอาศรม นางสำมนักขาเห็นนางสีดา มีรูปร่างงดงามก็คิดว่าเป็นต้นเหตุให้พระรามไม่สนใจตน จึงเข้าทำร้ายนางสีดา พระรามเห็นก็เข้าขวาง  จนถูกพระลักษมณ์ตัดมือ เท้า จมูก และหูเป็นการลงโทษ  นางจึงหนึไปฟ้องทศกัณฑ์ แล้วใส่เชื้อไฟว่าพบสตรีรูปงามอยู่ในป่าซึ่ง หน้าตางดงามม๊ากกกกก   มากกว่าพระอุมา* พระสุรัสวดี* พระลักษมี* ชายาของมหาเทพทั้งสามเสียอีก แล้วยุยงให้ทศกัณฑ์ไปลักพาตัวนางมาเป็นของตน นับว่า นางสำมนักขาเป็นต้นเหตุของสงครามทำให้พระราม*ยกทัพไปกรุงลงกา* เลยทีเดียวแหละ
ปล. โขนตอนนี้ท่านจะได้ชมความงามของการร่ายรำ  ฉุยฉาย แต่เป็นฉุยฉายสูรปนักขา เป็นบทชมความงามของนนางสำมะนักขาที่แปลงกายเป็นสาวงามไปจีบพระรามนะครับ