เมื่อปลายปี พ.ศ.2396 การสร้างสระปทุมและวังสระปทุมได้สำเร็จเรียบร้อย และเป็นปีที่สมเด็จกรมพระปรมานุชิตชิโนรสสิ้นพระชนม์ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่าควรสร้างวัดขึ้นสักหนึ่งวัดที่ฝั่งตะวันตกของสระนอก เพื่อพระราชทานแก่สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี และพระราชทานนามไว้ก่อนว่า “วัดปทุมวนาราม” คนส่วนมากมักเรียกว่า “วัดสระปทุม” หรือ “วัดสระ”