หอยฉ็อง : รสชาติเรียบง่ายจากทะเลจันทบุรี

จังหวัดจันทบุรีไม่เพียงมีชื่อเสียงด้านผลไม้ขึ้นชื่อและแหล่งท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติ แต่ยังเป็นถิ่นของอาหารพื้นบ้านที่สะท้อนภูมิปัญญาและวิถีชีวิตของชุมชนชายฝั่ง หนึ่งในเมนูอันโดดเด่น คือ หอยฉ็อง อาหารพื้นถิ่นที่เรียบง่าย แต่เต็มไปด้วยเอกลักษณ์และเรื่องราวทางวัฒนธรรม

หอยฉ็องมีรากฐานจากวิถีการปรุงอาหารของชาวบ้านริมทะเล โดยใช้เทคนิคที่เรียกว่า ฉ็อง ซึ่งหมายถึง การนำวัตถุดิบลงในน้ำร้อนจัดที่ยกออกจากเตาแล้ว โดยไม่ปล่อยให้เดือดต่อ จากนั้นคนเบาๆ จนวัตถุดิบสุกพอดี วิธีการนี้ช่วยรักษาความหวานธรรมชาติของเนื้อสัตว์ และคงความนุ่มไว้ได้อย่างดีเยี่ยม เป็นภูมิปัญญาที่ถ่ายทอดกันภายในครัวเรือน และไม่ได้พบเห็นบ่อยนักในร้านอาหารทั่วไป

วัตถุดิบหลักของเมนูนี้ ได้แก่ หอยพอก หอยแมลงภู่ และกุ้งทะเล โดยเฉพาะหอยพอกจากป่าชายเลน ซึ่งเป็นวัตถุดิบที่มีบทบาทสำคัญในการกำหนดรสชาติ ควรเลือกหอยพอกที่สดใหม่ โดยสังเกตจากสีของเปลือก ความแน่น กลิ่นไม่เหม็นคาว และฝาหอยต้องปิดสนิท ขนาดที่เหมาะสมคือ 6–8 เซนติเมตร เพื่อให้ได้เนื้อที่พอดี เหมาะสำหรับการปรุงและรับประทาน ในส่วนของกุ้ง ควรเลือกขนาดพอดี โดยดูจากความใส ความแน่นของเนื้อ สีเปลือกที่สด และหัวต้องติดกับตัวแน่น การเตรียมเริ่มจากการล้างและผ่าเนื้อหอยหรือกุ้งให้พร้อม จากนั้นต้มน้ำให้เดือด (สามารถใส่หอมแดงบุบเพื่อเพิ่มความหวาน) แล้วจึงยกออกจากเตา ใส่วัตถุดิบลงไป และคนเบาๆ จนสุกตามต้องการ ขั้นตอนสุดท้ายคือการปรุงรส โดยใช้น้ำปลา พริกขี้หนูบุบ น้ำมะปี๊ด และใบโหระพา หรืออาจรับประทานคู่กับ น้ำพริกเกลือ ซึ่งประกอบด้วยพริกขี้หนู กระเทียม มะปี๊ด และน้ำปลา เพิ่มรสจัดจ้านและกลมกล่อมยิ่งขึ้น

การปรุงหอยฉ็องเป็นการสะท้อนภูมิปัญญาท้องถิ่น ที่เน้นความสดของวัตถุดิบ การใช้ความร้อนอย่างเหมาะสม และการปรุงอย่างเรียบง่ายแต่ได้รสชาติ กลายเป็นวิธีการรักษาเอกลักษณ์ของชุมชนให้ยังคงอยู่ผ่านอาหารจานหนึ่ง ด้วยคุณค่าทางวัฒนธรรมและรสชาติอันโดดเด่น หอยฉ็องได้รับการยกย่องให้เป็น สุดยอดเมนูอาหารถิ่น ในโครงการ “1 จังหวัด 1 เมนู เชิดชูอาหารถิ่น: รสชาติ...ที่หายไป (The Lost Taste)” ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2568 ของจังหวัดจันทบุรี ถือเป็นหนึ่งในรสชาติพื้นบ้านที่ควรค่าแก่การฟื้นฟู ถ่ายทอด และเผยแพร่สู่สาธารณะ เพื่อสืบสานวัฒนธรรมอาหารท้องถิ่นให้คงอยู่ต่อไป

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

กระทรวงวัฒนธรรม. กรมส่งเสริมวัฒนธรรม.  แบบเสนอรายการอาหารเพื่อเข้าร่วมรับการคัดเลือก 1 จังหวัด 1 เมนู เชิดชูอาหารถิ่น.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2568, จาก https://food.culture.go.th/food68/east/1/3.pdf

กรุงเทพธุรกิจ.  ประกาศรายชื่อ 77 เมนูอาหารถิ่น 77 จังหวัด 'รสชาติ…ที่หายไป' ประจำปี 68.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 11 กันยายน 2568, จาก

www.bangkokbiznews.com/lifestyle/food/1194152

สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดจันทบุรี.  ประกาศผลการคัดเลือกสุดยอดเมนูอาหารถิ่น โครงการ “1 จังหวัด 1 เมนู เชิดชูอาหารถิ่น” รสชาติ...ที่หายไป (The Lost Taste) ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2568.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 8 กันยายน 2568, จาก https://www.facebook.com/share/p/1AyrGs6sXt/

Cook Culture.  เมนูจากทะเลเมืองจันท์.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2568, จาก https://www.thaipbs.or.th/program/CookCulture/episodes/97236

เรียบเรียงโดย นางสาวทิพวรรณ จันทร์ปัญญา บรรณารักษ์ปฏิบัติการ

หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี

สำนักศิลปากรที่ 5 ปราจีนบุรี กรมศิลปากร