๑. ชื่อโครงการ โครงการมหกรรมการแสดงด้านนาฏดุริยางค์และดนตรีแบบบูรณาการ การแสดง
และสาธิตนาฏศิลป์และดนตรีไทย และศึกษาดูงานการบริหารจัดการงานด้านพิพิธภัณฑ์และมรดกศิลปวัฒนธรรม ณ ประเทศญี่ปุ่น
๒. วัตถุประสงค์ เพื่อเป็นการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์และส่งเสริมงานมรดกศิลปวัฒนธรรมไปสู่สาธารณชนอย่างกว้างขวาง
๓. กำหนดเวลา ระหว่างวันที่ ๑๘ – ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๕๗
๔. สถานที่ ๑) เมือง Tsukuba
๒) พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กรุงโตเกียว
๓) นิกโก้ เมืองมรดกโลก
๔) พระราชวังอิมพีเรียล
๕) พิพิธภัณฑ์เอโดะ – โตเกียว
๕. หน่วยงานผู้จัด สำนักการสังคีต
๖. หน่วยงานสนับสนุน สำนักบริหารกลาง กลุ่มเผยแพร่และประชาสัมพันธ์
๗. กิจกรรม
วันที่ ๑๘ กรกฎาคม ๒๕๕๗
เวลา ๐๖.๐๐ น. พร้อมกัน ณ ท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ จังหวัดสมุทรปราการ
เวลา ๐๗.๓๕ น. คณะผู้ศึกษาดูงานออกเดินทางโดยเครื่องบินสายการบินไทย จากท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ จังหวัดสมุทรปราการ
เวลา ๑๕.๔๕ น. เดินทางถึงสนามบินนาริตะ ประเทศญี่ปุ่น และออกเดินทางสู่นครโตเกียว
เข้าที่พัก ณ โรงแรม Shinagawa Prince Hote
วันที่ ๑๙ กรกฎาคม ๒๕๕๗
เวลา ๑๐.๐๐ น. นายเอนก สีหามาตย์ อธิบดีกรมศิลปากร ให้สัมภาษณ์สื่อมวลชน เกี่ยวกับภารกิจในการเดินทางครั้งนี้ โดยได้ปฏิบัติภารกิจต่างๆ ดังนี้
- อธิบดีกรมศิลปากรและคณะ ได้เดินทางไปยังเมือง Himeji จังหวัด Hyogo ประเทศญี่ปุ่น ตามคำเชิญของ นาย Takamasa Fujioka ผู้อำนวยการ และหัวหน้าหลักสูตรบริหารธุรกิจ สถาบันบัณฑิตบริหารธุรกิจศศินทร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ในฐานะผู้ประสานโครงการแลกเปลี่ยนด้านวัฒนธรรมระหว่างไทยและญี่ปุ่น เพื่อลงนามในบันทึกความเข้าใจระหว่างกรมศิลปากรและคณะกรรมการแห่งภูมิภาค Harima โดยบันทึกความเข้าใจฉบับนี้ มีสาระสำคัญในเรื่องความร่วมมือในการปกป้อง คุ้มครองมรดกวัฒนธรรมที่มีความสำคัญในด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี และศิลปะ ในขณะเดียวกันก็จะร่วมกันส่งเสริมการท่องเที่ยวในแหล่งประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรม เช่น แหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม สมบัติทางวัฒนธรรมของชาติ และแหล่งวัฒนธรรมสาเกในภูมิภาค Harima โดยจะมีการจัดทำแผนปฏิบัติการภายใต้กรอบบันทึกความเข้าใจฉบับนี้ต่อไป นอกจากนี้ ยังได้สำรวจความเป็นไปได้ในการนำคณะนาฏศิลป์ของกรมศิลปากรมาจัดการแสดง ณ เมืองฮิเมจิ อีกด้วย
- อธิบดีกรมศิลปากรและคณะ ได้เข้าประชุมหารือ และเยี่ยมชมการอนุรักษ์บานไม้ประดับมุกวัดราชประดิษฐ์สถิตมหาสีมาราม ราชวรวิหาร ซึ่งนำเข้าจากประเทศญี่ปุ่นในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อประดับวัดประจำรัชกาล ณ สถาบันวิจัยสมบัติทางวัฒนธรรมแห่งชาติกรุงโตเกียว ( National Research Institute for Cultural Property, Tokyo) โดยวัดราชประดิษฐ์ฯ ได้ส่งตัวอย่างบานไม้จำนวน ๒ ชิ้น จากจำนวนทั้งหมดที่มีประมาณ ๑๐๐ บานมายังสถาบันวิจัยฯ เพื่อศึกษาวัสดุ และกระบวนการผลิตแบบดั้งเดิม ซึ่งจะช่วยในการกำหนดแนวทางการอนุรักษ์ที่เหมาะสมต่อไป
สำหรับการดำเนินงานอนุรักษ์บานไม้ประดับมุกวัดราชประดิษฐ์ฯ ในครั้งนี้ เป็นความร่วมมือระหว่างสถาบันวิจัยสมบัติทางวัฒนธรรมแห่งชาติ กรุงโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น วัดราชประดิษฐ์สถิตมหาสีมาราม ราชวรวิหาร สำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ และกรมศิลปากร โดยได้รับการสนับสนุนจากสถานเอกอัครราชทูตไทยประจำประเทศญี่ปุ่น ในราวเดือนกันยายน ๒๕๕๗ วัดราชประดิษฐ์ฯ จะมอบทุนสนับสนุนให้นักวิทยาศาสตร์เพื่อการอนุรักษ์ และผู้เชี่ยวชาญด้านงานรักประดับมุกจากกรมศิลปากร รวมทั้งเจ้าหน้าที่จากวิทยาลัยในวังชาย เข้ารับการอบรมการอนุรักษ์ ณ สถาบันวิจัยฯ เป็นระยะเวลา ๒ สัปดาห์
- วันที่ ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๕๗ อธิบดีกรมศิลปากร และคณะ จะนำสื่อมวลชนเดินทางไป
ยังเมืองทสึคุบะ (Tsukuba) เพื่อเข้าร่วมพิธีเปิดการแสดงนาฏศิลป์ของคณะนักแสดงจากกรมศิลปากรร่วมกับศิลปินจากประเทศญี่ปุ่น
เวลา ๑๓.๐๐ น. คณะศึกษาดูงานได้เดินทางไปยัง พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติโตเกียว ซึ่งมีการจัดแสดงนิทรรศการชั่วคราว โดยสาธารณรัฐประชาชนจีนได้นำโบราณวัตถุมาจัดแสดง ที่น่าสนใจอย่างยิ่ง คือ พระสุพรรณบัฏ ที่สันนิษฐานว่าเป็นบรรณาการจากพระเจ้าตากสินมหาราช
ที่ส่งไปยังกรุงปักกิ่งในสมัยกรุงธนบุรี
พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติโตเกียว ญี่ปุ่น : Tokyo National Museum หรือ TNM ตั้งอยู่
ภายในสวนอุเอโนะ ในเขตไทโต กรุงโตเกียว เป็นพิพิธภัณฑ์ที่เก่าแก่ที่สุดและใหญ่ที่สุดในญี่ปุ่น สร้างขึ้นเมื่อปี ค.ศ. ๑๘๗๒ เป็นสถานที่เก็บรักษาศิลปวัตถุและโบราณวัตถุที่สำคัญจากทั่วทวีปเอเชีย โดยเฉพาะจากในญี่ปุ่น
มีโบราณวัตถุจัดแสดงกว่า ๑๑๐,๐๐๐ ชิ้น วัตถุประสงค์หลักในการสร้างเพื่อแนะนำประเทศญี่ปุ่นให้ชาว
ต่างชาติรู้จักผ่านการจัดแสดงนิทรรศการ ประกอบไปด้วยอาคาร ๕ อาคาร ได้แก่ อาคารหลักอาคาร Heiseikan อาคาร Hyokei อาคาร Heisei อาคาร Toyo และอาคารเก็บสมบัติวัด Horyu
นอกจากนี้ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติโตเกียว ยังมีส่วนงานสำหรับค้นคว้าวิจัยเกี่ยวกับโบราณวัตถุ และจัดกิจกรรมต่างๆ เปิดให้เข้าชมทุกวัน ยกเว้นวันจันทร์และช่วงเทศกาลปีใหม่เท่านั้น ตั้งแต่เวลา ๐๙.๓๐ – ๑๕.๐๐ น. (วันเสาร์ อาทิตย์หรือวันหยุดนักขัตฤกษ์ ระหว่างเมษายน - กันยายน ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่พระอาทิตย์ไม่ตกเร็วเกินไปจะเปิดให้เข้าชมถึง ๑๘.๐๐ น.) หรือในกรณีมีนิทรรศการพิเศษเฉพาะวันศุกร์ก็จะเปิดให้เข้าชมได้ถึงเวลา ๒๐.๐๐ น.
วันที่ ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๕๗
เวลา ๐๙.๐๐ น. นายเอนก สีหามาตย์ อธิบดีกรมศิลปากรและคณะ พร้อมด้วยสื่อมวลชน เดินทางไปยัง
เมืองทสึคุบะ (Tsukuba) เพื่อเข้าร่วมพิธีเปิดการแสดงและสาธิตนาฏศิลป์และดนตรีไทย
จากสำนักการสังคีต กรมศิลปากร ร่วมกับศิลปินจากญี่ปุ่น ณ ห้องประชุม ธนาคารทสึคุบะ
เมืองทสึคุบะ (Tsukuba) ตั้งอยู่ในจังหวัดอิบารากิ เป็นส่วนหนึ่งของภูมิภาคคันโต หนึ่งใน
เขตการปกครองของประเทศญี่ปุ่น ห่างจากกรุงโตเกียวไปทางทิศตะวันออกประมาณ ๖๐ กิโลเมตร เป็นที่รู้จักกันดีในหมู่นักวิทยาศาสตร์ทั่วโลกว่า "เมืองแห่งวิทยาศาสตร์" (Science City)
กิจกรรมการแสดงและสาธิตนาฏศิลป์และดนตรีไทย ณ เมืองทสึคุบะ ประเทศญี่ปุ่นเป็นหนึ่งในโครงการมหกรรมการแสดงด้านนาฏดุริยางค์และดนตรีแบบบูรณาการ ซึ่งเป็นโครงการในพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี โดยใช้วัฒนธรรมด้านนาฏศิลป์และดนตรีชั้นสูง เป็นสื่อกลางในการกระชับสัมพันธ์และเสริมสร้างพันธมิตรทางวัฒนธรรมอันดีงามระหว่างประเทศ การแสดงในครั้งนี้ประกอบด้วย การสาธิตการแสดงโขน การเปรียบเทียบท่ารำระหว่างนาฏศิลปินชาวไทย และชาวญี่ปุ่น การแสดงระบำพื้นบ้านของญี่ปุ่น การแสดงระบำ ๔ ภาคของไทย การแสดงโขนและการต่อสู้ด้วยพลอง - ไม้สั้น
อธิบดีกรมศิลปากร ร่วมด้วยนายกเทศมนตรีเมืองทสึคุบะ และผู้ว่าการธนาคารทสึคุบะ เข้าร่วมในพิธีเปิดการแสดงนาฏศิลป์และดนตรี โดยสำนักการสังคีต กรมศิลปากร และนักแสดงจากประเทศญี่ปุ่น ซึ่งมีผู้เข้าชมทั้งชาวเมืองทสึคุบะ และชาวไทยที่อาศัยอยู่ในประเทศญี่ปุ่น เข้าชมการแสดงกว่า ๑,๐๐๐ คน
โขน ชุด ทศกัณฐ์รบพระราม (ยกรบ)
โขน เป็นนาฏศิลป์ชั้นสูงอย่างหนึ่งของไทยซึ่งมีมาแต่โบราณมีกำเนิดมาจากการเล่นหลายประเภท เช่น ชักนาคดึกดำบรรพ์ การเล่นกระบี่กระบองและหนังใหญ่ ครั้นต่อมาได้แก้ไขปรับปรุงให้ประณีตขึ้นตามลำดับ แต่เดิมนั้นผู้แสดงโขนจะต้องสวมหัวโขนปิดหน้าและใช้ผู้ชายแสดงทั้งหมด จึงต้องมีผู้พูดแทน เรียกว่า ผู้พากย์ - เจรจา และขับร้อง ผู้แสดงต้องแสดงท่าเต้นและรำไปตามคำพากย์ - เจรจา และบทร้องนั้น ต่อมาได้วิวัฒนาการให้ผู้แสดงซึ่งสมมติเป็นเทพบุตร เทพธิดา และมนุษย์ ชาย หญิง สวมแต่เครื่องประดับศีรษะ ไม่ต้องปิดหน้าทั้งหมด และใช้ผู้หญิงเข้าร่วมแสดงด้วย แต่ก็ยังคงรักษาประเพณีเดิมไว้ คือ มีผู้พากย์ - เจรจา และขับร้องแทน ทั้งนี้เว้นแต่ฤษีบางองค์และตัวตลกจึงจะเจรจาเอง
การแสดงโขนชุดทศกัณฐ์รบพระรามอยู่ในตอนหนึ่งของเรื่องรามเกียรติ์ เป็นการทำสงครามระหว่างพระราม พระลักษมณ์ และพลวานร กับทศกัณฐ์ พญายักษ์แห่งกรุงลงกา การรบของทั้งสองฝ่ายเต็มไปด้วยชั้นเชิงของลีลาท่ารำกระบวนการรบและความสามารถที่มีเอกลักษณ์ประณีตงดงามในการแสดงโขน
ระบำช่อราชพฤกษ์
ระบำช่อราชพฤษ์ เป็นระบำที่มีความสวยงามอีกชุดหนึ่ง ผู้แสดงถือดอกราชพฤษ์ ออกมารำ โดยใช้เพลงนางนาคแปลง ซึ่งเป็นเพลงไทยโบราณ ผู้แสดงแต่งกายเป็นสาวชาววัง ในสมัยอยุธยา ประดิษฐ์ท่ารำโดยนางพัชรา บัวทอง นาฏศิลปินอาวุโส สำนักการสังคีต กรมศิลปากร
การต่อสู้ด้วยพลอง-ไม้สั้น
การเล่นกระบี่กระบองเป็นศิลปะการต่อสู้และป้องกันตัวอย่างหนึ่งของไทย ในที่นี้เป็นการใช้พลองและไม้สั้น ศิลปะแห่งการใช้ไม้สั้นอยู่ที่ความคล่องแคล่วว่องไวของผู้ใช้และจะต้องเป็นฝ่ายรุกเข้าประชิดตัวคู่ต่อสู้ ตรงกันข้ามกับผู้ใช้พลอง ซึ่งเป็นอาวุธยาวจะต้องถอยออกห่างจึงจะมีโอกาสทำอันตราย
คู่ต่อสู้ได้สะดวก
ระบำสี่ภาค
ระบำสี่ภาค เป็นระบำชุดหนึ่งที่กรมศิลปากรปรับปรุงขึ้นในสมัยปัจจุบัน โดยนำศิลปะการแสดงทั้งสี่ภาคในประเทศไทย คือ ภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคอีสาน และภาคใต้ มาแสดงติดต่ออยู่ในชุดเดียวกัน นับเป็นการแสดงที่สวยงาม น่าชม และน่าสนใจอย่างยิ่ง
วันที่ ๒๑ กรกฎาคม ๒๕๕๗
เวลา ๐๘.๐๐ น. คณะผู้ศึกษาดูงานออกเดินทางจากที่พักไปยังนิกโก้ เมืองมรดกโลกทางวัฒนธรรม
นิกโก้ จังหวัดโทะจิงิ ตั้งอยู่ทางเหนือของโตเกียว มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ตั้งแต่
สมัยเอโดะ มีวัดและศาลเจ้าสำคัญที่ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๒ ภายใต้ชื่อ "ศาลเจ้า
และวัดแห่งนิกโก" ได้แก่
ศาลเจ้านิกโกโทโชกุ
เป็นศาลเจ้าชินโตที่สร้างขึ้นเพื่ออุทิศให้แด่โชกุนโทกุกาวะ อิเอะยะซุ โชกุนคนแรกของตระกูลโทกุกาวะ เริ่มสร้างในปี พ.ศ. ๒๑๖๐ ในช่วงสมัยเอโดะ ระหว่างที่ฮิเดะตะ บุตรชายของโทกุกาวะดำรงตำแหน่งเป็นโชกุน และได้รับการต่อเติมขยายพื้นที่ในสมัยของอิเอะมิสึ โชกุนคนที่สามของตระกูล
ศาลเจ้าแห่งนี้เป็นที่ตั้งรูปเคารพและป้ายวิญญาณของอิเอะยะซุ
ศาลเจ้าฟุตะระซัง
เป็นศาลเจ้าชินโตในเมืองนิกโก้ เป็นสถานที่สักการะเทพเจ้า ๓ องค์ คือ โอคุนินุชิ ทาโกริฮิเมะ และอาจิสุกิตะคาฮิโคเนะ สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. ๑๓๑๐ ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกในรายชื่อเดียวกับศาลเจ้านิกโก้โทโชกุและวัดรินโน ภายในศาลเจ้าเป็นสถานที่เก็บรักษาดาบสองเล่ม ซึ่งจัดว่าเป็นสมบัติประจำชาติญี่ปุ่น
วัดรินโนจิ
วัดรินโนจิ เป็นวัดพุทธที่สำคัญที่สุดในนิกโก้ สร้างขึ้นโดยพระโชโด โชนิน (Shodo Shonin) ผู้ที่นำศาสนาพุทธมาเผยแพร่ในนิกโก้ ในช่วงปี ค.ศ. ๘๐๐ ภายในมีวิหารชั้น ซันบุตสึ (Sanbutsudo) สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๑๙๑ ตามพระบัญชาของจักรพรรดินินเมอิ (Ninmei Emperor) เป็นที่ประดิษฐานของพระพุทธรูปไม้แกะสลักปิดทองสูงองค์ละ ๘ เมตร อันเป็นที่เคารพกราบไหว้ของชาวเมืองนิกโก้ ๓ องค์คือ เจ้าแม่กวนอิมพันกร (Thousandhanded Kannon) พระอมิตพุทธ (Amida Buddha) และพุทธรูปม้าอยู่กลางพระนลาต (Horse – headed Kannon)
วันที่ ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๕๗
เวลา ๐๙.๐๐ น. คณะผู้ศึกษาดูงานออกเดินทางจากที่พักไปยังพระราชวังอิมพีเรียล และพิพิธภัณฑ์
เอโดะ-โตเกียว
พระราชวังอิมพีเรียล ( Imperial Palace )
พระราชวังอิมพีเรียล (โคเคียว) เป็นที่ประทับของสมเด็จพระจักรพรรดิแห่งราชวงศ์เมจิแห่งประเทศญี่ปุ่น ตั้งอยู่ใจกลางกรุงโตเกียวท่ามกลางคูน้ำล้อมรอบมาตั้งแต่สมัยเอโดะ ภายในอุทยานชั้นในอันเป็นเขตพระราชฐาน เป็นอาคารคอนกรีตทรงเตี้ย หลังคาสีเขียว สร้างเสร็จในปี ค.ศ. ๑๙๗๐ แทนพระตำหนักไม้หลังเดิมที่ถูกระเบิดในช่วงสงครามโลกในปี ค.ศ.๑๙๔๕ ตัวปราสาทสร้างตามรูปแบบในสมัยเอโดะ ล้อมรอบด้วยคูน้ำและกำแพงหิน ทางเข้าหลักจะเป็นสะพานคู่หรือเรียกว่า นิจูบาชิ (Nijubashi)
พิพิธภัณฑ์เอโดะ-โตเกียว
พิพิธภัณฑ์เอโดะ – โตเกียว เป็นอาคารพิพิธภัณฑ์ขนาดใหญ่สร้างในรูปแบบสถาปัตยกรรมแบบญี่ปุ่นดั้งเดิม เป็นแหล่งเรียนรู้ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมตั้งแต่ยุคเอโดะ สมัยโชกุนจนถึงยุคหลังฟื้นฟูจากสงครามโลก ตั้งแต่วันที่โชกุนโทกุงาวะ อิเอยะซึ ได้สร้างเมืองเอโดะ และนำพาญี่ปุ่นเข้าสู่ยุคปิดประเทศซึ่งเป็นยุคที่มีความรุ่งเรืองทางวัฒนธรรมและการเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างมาก ก่อนถูกชาติตะวันตกบังคับให้เปิดประเทศก่อนเปลี่ยนชื่อเมืองมาเป็นโตเกียวในที่สุด พิพิธภัณฑ์บอกเล่าเรื่องราวย้อนหลังไปกว่า ๔๐๐ ปี ทั้งสภาพสังคม การเมือง ชีวิตความเป็นอยู่ และความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจ ภายในมีการจำลองอาคารและสถานที่ต่างๆ รวมถึงสะพานนิฮอนบาชิ ‘สะพานแห่งญี่ปุ่น’ ซึ่งคนสมัยก่อนใช้สัญจรไปมา ตลอดจนจำลองรูปแบบวิถีชีวิตและประเพณีวัฒนธรรมของผู้คนในยุคนั้น
วันที่ ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๕๗
เวลา ๑๐.๐๐ น. คณะผู้ศึกษาดูงานออกเดินทางออกเดินทางจากที่พักไปยังสนามบินนาริตะ
เวลา ๑๗.๒๕ น. ออกเดินทางจากสนามบินนาริตะสู่กรุงเทพฯ โดยสายการบินไทย เที่ยวบินที่ TG 677
เวลา ๒๑.๕๕ น. เดินทางถึงสนามบินสุวรรณภูมิโดยสวัสดิภาพ
๙. สรุปสาระของกิจกรรม
การเดินทางไปราชการ ณ ประเทศญี่ปุ่น ตามโครงการมหกรรมการแสดงด้านนาฏดุริยางค์
และดนตรีแบบบูรณาการ การแสดงและสาธิตนาฏศิลป์และดนตรีไทย และศึกษาดูงานการบริหารจัดการงานด้านพิพิธภัณฑ์และมรดกศิลปวัฒนธรรม ประเทศญี่ปุ่น ระหว่างวันที่ ๑๘ – ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๕๗ เป็นการใช้มิติทางวัฒนธรรมเป็นสื่อกลางในการกระชับความสัมพันธ์และเสริมสร้างพันธมิตรทางวัฒนธรรมอันดีงามระหว่างไทยกับญี่ปุ่น ตลอดจนเป็นการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์และส่งเสริมงานมรดกศิลปวัฒนธรรมไปสู่สาธารณชนอย่างกว้างขวาง อีกทั้งยังสร้างภาพลักษณ์ที่ดีให้แก่ประเทศไทย และส่งผลให้เกิดความร่วมมือในการปกป้องคุ้มครองมรดกวัฒนธรรมที่มีความสำคัญในด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี และศิลปะร่วมกัน นอกจากนี้ การเรียนรู้สภาพเศรษฐกิจ สังคม และศิลปวัฒนธรรมของประเทศญี่ปุ่น ยังช่วยสร้างความรู้ความเข้าใจในอัตลักษณ์ของชนชาติญี่ปุ่น เสริมสร้างประสบการณ์ความประทับใจในการเข้าชมแหล่งมรดกศิลปวัฒนธรรม เกิดประโยชน์ในการเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารการดำเนินงานอนุรักษ์และสร้างสรรค์มรดกศิลปวัฒนธรรมของไทยต่อไป
๑๐. ข้อเสนอแนะจากการจัดกิจกรรม
๑) ควรใช้มิติทางวัฒนธรรมเป็นสื่อกลางในการกระชับความสัมพันธ์และเสริมสร้างพันธมิตรทางวัฒนธรรมระหว่างประเทศ
๒) ควรมีการจัดกิจกรรมในลักษณะดังกล่าวอย่างต่อเนื่อง เพื่อเผยแพร่ประชาสัมพันธ์
และส่งเสริมงานมรดกศิลปวัฒนธรรมไปสู่สาธารณชนอย่างกว้างขวาง
๓) ควรพัฒนาเรื่องการอนุรักษ์มรดกทางศิลปวัฒนธรรมของไทย ด้วยการรวมเรื่องการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมทุกสาขาเข้าด้วยกันเป็นสถาบันเพื่อการศึกษาวิจัย และหาแนวทางในการอนุรักษ์ หรือสงวนรักษาโบราณวัตถุและโบราณสถาน โดยนำเทคโนโลยีสมัยใหม่มาประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์ในการดำเนินงานอนุรักษ์และสร้างสรรค์มรดกศิลปวัฒนธรรมของไทย
๔) ควรพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม โดยมุ่งเน้นให้ประชาชนมีส่วนร่วมในกิจกรรม ปรับปรุงการจัดแสดงให้ทันสมัย และเสริมสร้างประสบการณ์ความประทับใจในการเข้าชมแหล่งมรดกศิลปวัฒนธรรมให้กับประชาชนทุกกลุ่มเป้าหมาย(จำนวนผู้เข้าชม 513 ครั้ง)