เรื่อง พรหมาสตร์ศรพิฆาตยักษ์ของพระราม

ตอนที่ ๓ ประทานพระลักษมณ์ปราบอินทรชิต

ศรพรหมาสตร์ลูกศรของพระราม เทพอาวุธวิเศษที่พระอิศวรประทานให้มาใช้ปราบทศกัณฐ์และเหล่าอสุรพงศ์มิตรสหาย สงครามครั้งใดที่พระรามออกทำศึกด้วยตนเอง บรรดายักษ์สำคัญ ๆ ในเรื่องรามเกียรติ์ที่เป็นแม่ทัพออกมารบ ก็จะไม่พ้นความตายด้วยศรพรหมาสตร์ของพระรามที่ถือว่าเป็นลูกศรสังหารแผลงยิงไปพิฆาตฆ่ารวมทั้งทศกัณฐ์ แต่หากศึกครั้งใดพระรามมิได้เป็นแม่ทัพกำกับพลสวาออกไปรบ โดยจะพิจารณาดูจากอสูรแม่ทัพที่มาทำศึกนั้นดำรงยศศักดิ์อย่างไร หากเป็นพญายักษ์ มียศศักดิ์เป็นอุปราช เช่น กุมภกรรณ หรือพระยุพราช เช่น อินทรชิต ซึ่งมิได้เป็นกษัตริย์พระรามก็มักจะไม่ออกรบด้วยตนเอง เพราะเห็นว่าศักดิ์ศรีไม่เท่าเทียบกันแต่จะบัญชาให้พระลักษมณ์ผู้เป็นน้องชาย เป็นแม่ทัพคุมโยธาสวาพลออกไปรบ เพราะมีศักดิ์ศรีหรือตำแหน่งเท่าเทียบกันกับตำแหน่งฝ่ายยักษ์

ได้แสดงฝีมือและความสามารถในการรบ เพื่อเป็นเกียรติยศปรากฏเลื่องชื่อลือชาสืบไป ซึ่งบางครั้งพระรามจะประทานเทพอาวุธที่มีฤทธิ์วิเศษให้ไปสำหรับใช้ป้องกันตัว สังหารและทำลายล้างฝ่ายข้าศึก คือ ศรพรหมาสตร์ โดยเรื่องราวกล่าวไว้อย่างชัดเชนในศึกอินทรชิต ในบทละครเรื่องรามเกียรติ์พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ ๑) ตั้งแต่ตอนพระลักษมณ์ทำลายพิธีกุมภนิยาจนถึงอินทรชิตสิ้นชีวิต ว่าพระลักษมณ์ได้ใช้ลูกศรพรหมาสตร์แผลงยิงทำลายล้างกองทัพและสังหารชีวิตอินทรชิต ดังนี้

พระรามประทานลูกศรพรหมาสตร์ให้พระลักษมณ์ไปทำลายพิธีกุมภนิยาของอินทรชิต ในบทพระราชนิพนธ์ฯ จะไม่ได้บอกชื่อลูกศรเพียงบอกไว้แต่ว่าพระรามประทานศร ๓ เล่ม ที่เป็นอาวุธประจำกายของพระองค์ให้พระลักษมณ์นำไปใช้ต่อสู้กับอินทรชิต ความว่า

“พ่อจงเขม้นมุ่งหมาย

คอยทำลายอาวุธยักษา

จงเอาพิเภกโหรา

นั้นไปเป็นตาเป็นใจ

ตรัสพลางจึ่งจับพระแสงศร

สามเล่มฤทธิรอนส่งให้

อันซึ่งศัตรูหมู่ภัย

จงแพ้ฤทธิไกรของน้องรัก ฯ

(เล่ม ๒ : หน้า ๕๕๑)

แต่ก็พอจะสันนิฐานได้ว่าลูกศรเล่มหนึ่งในสามเล่มนั้น คือ ศรพรหมาสตร์ เพราะพระลักษมณ์ไม่มีลูกศรพรหมาสตร์เป็นอาวุธประจำกาย เพราะเนื้อเรื่องต่อไปได้กล่าวถึงลูกศรพรหมาสตร์ซึ่งพระลักษมณ์ได้ใช้แผลงยิงสู้รบกับอินทรชิต ดังจะกล่าวให้เห็นเป็นครั้ง ๆ ดังนี้

ครั้งที่ ๑ แผลงยิงไปเข่นฆ่าไพร่พลยักษ์และทำลายโรงพิธีอินทรชิต

เมื่อพระลักษมณ์ยกกองทัพวานรมาถึงเชิงเขาจักรวาลอันเป็นสถานที่ที่อินทรชิตตั้งโรงพิธี ชุบกายให้กายสิทธิ์ด้วยพิธีกุมภนิยา พระลักษมณ์ก็แผลงยิงศรพรหมาสตร์ไปฆ่าไพร่พลยักษ์ตายและทำลายโรงพิธีอินทรชิตพังยับไป ดังความว่า

“ครั้นถึงขอบเขาจักรวาล

ยอดตระหง่านเงื้อมง้ำสูงใหญ่

เห็นโรงพิธีอำไพ

อยู่กลางดงไผ่โอฬาร์

มีหมู่อสุรกุมภัณฑ์

สามชั้นล้อมวงรักษา

ชั้นในไว้หมู่อสุรา

ประจำกองกาลาอาหุดี

อินทรชิตนั้นนั่งหลับเนตร

อ่านเวทแต่งกายเป็นฤษี

อยู่กลางโรงราชพิธี

เหนืออาสน์มณีอลงกรณ์

มีความชื่นชมโสมนัส

พระหัตถ์จับพรหมาสตร์แสงศร

พาดสายหมายมุ่งราญรอน

น้องพระสี่กรก็แผลงไป ฯ

สำเนียงดั่งเสียงลงกาฬ

ขุนเขาจักรวาลก็หวั่นไหว

ต้องหมู่พหลพลไกร

ยับไปทั้งโรงพิธี ฯ”

(เล่ม ๒ : หน้า ๕๕๓)

เมื่ออินทรชิตถูกพระลักษมณ์แผลงยิงศรพรหมาสตร์มาทำลายพิธีกุมภนิยา แล้วเกิดการรบสู้กันขึ้น อินทรชิตแผลงยิงศรวิษณุปานัมลูกศรที่พระนารายณ์ประทานให้เป็นเพลิงกรดมาผลาญพลวานรล้มตาย พระลักษมณ์จึงแผลงยิงลูกศรอัคนิวาตเป็นห่าฝนตกลงมาทำลายศรอินทรชิต และชุบชีวิตเหล่ากระบี่ ที่ตายให้ฟื้นขึ้นมา จากนั้นอินทรชิตก็แผลงยิงศรนาคบาศเป็นพญานาคมากมาย พิเภกทูลเตือนพระลักษมณ์ให้ระวังพิษศรนาคบาศ และให้แผลงยิงศรไปทำลายศรของอินทรชิต อินทรชิตครั้นเห็นพระลักษมณ์แผลงยิงศรกลายเป็นพญาครุฑมาจับจิกนาคตาย ก็กริ้วโกรธชักศรพรหมาสตร์ที่พระอิศวรลงมาประทานให้อีกเล่มหนึ่ง (อินทรชิตเป็นยักษ์ตนเดียวที่ได้ประทานศรพรหมาสตร์จากพระอิศวร มีชื่อเหมือนกับศรพรหมาสตร์ของพระราม ต่างกันแต่ถ้าอินทรชิตต้องการใช้ศรต้องทำพิธีปลุกเสกหรือร่ายเวทมนตร์ก่อน ไม่เหมือนกับศรพรหมาสตร์ของพระรามที่ไม่ต้องทำพิธี อย่างเช่นครั้งนี้อินทรชิตจะให้ศรพรหมาสตร์แผลงยิงเข่นฆ่าศัตรู ต้องยกขึ้นมาทูนเหนือศีรษะร่ายเวทมนตร์ปลุกเสกลูกศรให้เรืองฤทธิ์ ขณะที่พิเภกเห็นอินทรชิตร่ายเวทปลุกเสกศรพรหมาสตร์ จึงทูลเตือนพระลักษมณ์ให้ระวังตัวและรีบแผลงยิงศรไปทำลายศรพรหมาสตร์ของอินทรชิดให้พินาศ อินทรชิตก็จะพ่ายแพ้เพราะลูกศรเทพเจ้าทั้ง ๓ เล่ม ที่ประทานให้ ถูกทำลายหมดสิ้นจึงไม่มีอาวุธใดจะใช้ต่อสู้ พระลักษมณ์จึงชักศรพรหมาสตร์ขึ้นมาพาดสายเตรียมพร้อมไว้ที่แผลงยิงได้ทันที ดังความในบทพระราชนิพนธ์ ฯ กล่าวว่า

“เมื่อนั้น ลูกท้าวทศพักตร์ยักษา

เห็นศรพระลักษมณ์แผลงมา

เป็นพญาครุฑาฤทธิรอน

ถาโถมโจมจับนาคบาศ

ทำอำนาจดั่งพญาไกรสร

พ่ายแพ้ตายสิ้นในอัมพร

โกรธดั่งไฟฟอนจ่อใจ

จึ่งชักพรหมาสตร์ศรทรง

ขององค์พระอิศวรประสาทให้

ทูนขึ้นเหนือเศียรเกล้าไว้

สำรวมใจร่ายเวทวิทยา ฯ”

(เล่ม ๒ : หน้า ๕๕๙)

(พิเภกทูลเตือน)

“บัดนั้น ฝ่ายพญาพิเภกยักษา

แลเห็นลูกเจ้าลงกา

บูชาพรหมาสตร์เรืองฤทธิ์

จึ่งน้อมเศียรเกล้าบังคมทูล

น้องพระนเรนทร์สูรจักรกฤษณ์

บัดนี้อสุรินทร์อินทรชิต

ปลุกฤทธิ์พรหมาสตร์ศรชัย

พระองค์จงระวังกายา

ล้างศิลป์อสุราเสียให้ได้

ตัวมันจะแพ้ฤทธิไกร

ด้วยไม่มีสิ่งใดจะโรมรัน”

พระลักษมณ์ -

“เมื่อนั้น พระลักษมณ์สุริย์วงศ์รังสรรค์

ได้ฟังพิเภกกุมภัณฑ์

ทรงธรรม์ชื่นชมยินดี

จึ่งชักพรหมาสตร์มาพาดสาย

ตาหมายเขม้นดูยักษี

หวังว่ามิให้เสียที

แก่ศรอสุรีพาลา ฯ”

(เล่ม ๒ : หน้า ๕๕๙)

ครั้งที่ ๒ แผลงยิงไปฆ่าทำลายศรพรหมาสตร์และกองทัพของอินทรชิต เมื่ออินทรชิตแผลงยิงศรพรหมาสตร์ออกมากลายเป็นสรรพอาวุธนา ๆ ชนิด เกลื่อนกลาดมากมายบนท้องฟ้า พระลักษมณ์ก็แผลงยิงศรพรหมาสตร์ไปทำลายล้างบรรดาอาวุธต่าง ๆ ที่เกิดจากฤทธิ์ลูกศรพรหมาสตร์ของอินทรชิต ดังความว่า

“เมื่อนั้น พระลักษมณ์ทรงสวัสดิ์รัศมี

เห็นอินทรชิตอสุรี

แผลงศรศรีมาเป็นอาวุธ

เกลื่อนกลาดดาษพื้นเมฆา

จะนับคณนาไม่สิ้นสุด

จึงแผลงพรหมาสตร์ฤทธิรุทร

ไปล้างอาวุธกุมภัณฑ์ ฯ

เปรี้ยงเปรี้ยงดั่งเสียงอสุนี

ธาตรีสะเทือนเลื่อนลั่น

เกิดเป็นอาวุธลมกัลป์

พัดอาวุธนั้นละเอียดไป

แล้วต้องม้ารถคชสาร

จัตุรงค์ทวยหาญน้อยใหญ่

ตายกลาดดาษป่าพนาลัย

สิ้นทั้งทัพชัยอสุรา ฯ”

(เล่ม ๒ : หน้า ๕๖๐)

ครั้งที่ ๓ แผลงยิงไปทำลายรถทรงอินทรชิตหัก และชุบชีวิตพลวานรฟื้น หลังจากอินทรชิตสูญเสียลูกศรเทพอาวุธไปหมดทั้ง ๓ เล่ม ไม่มีอาวุธจะต่อสู้อีกต่อไปก็หลบหนีกลับกรุงลงกา รู้ชะตาตนเองว่าคงถึงคราวจะสิ้นชีวิตจึงได้ลาแม่ลาพ่อและเมีย แล้วก็ออกไปทำศึก กับพระลักษมณ์อีกครั้ง ได้แผลงยิงศรหมายจะฆ่าพระลักษมณ์แต่ไปถูกไพร่พลวานรล้มตายมากมาย เมื่อพระลักษมณ์เห็นดังนั้นจึงแผลงยิงศรพรหมาสตร์ออกไป ดังความว่า

“เมื่อนั้น พระลักษมณ์สุริย์วงศ์เรืองศรี

เห็นอินทรชิตวางศรมาราวี

ต้องหมู่โยธีวานร

หัวขาดตัวขาดตีนขาด

กลิ้งกลาดตามเนินสิงขร

จึ่งจับพรหมาสตร์ฤทธิรอน

น้องพระสี่กรก็แผลงไป

ครื้นครื้นดังคลื่นในสมุทร

กาลาคนิรุทรก็หวาดไหว

ต้องรถอินทรชิตฤทธิไกร

หักไปเป็นภัสม์ธุลี

อันหมู่โยธาวานร

ซึ่งตายด้วยศรยักษี

ก็กลับคืนได้ชีวี

ด้วยฤทธีองค์พระอนุชา”

(เล่ม ๒:หน้า ๕๗๕-๕๗๕)

ครั้งที่ ๔ แผลงยิงไปทำลายจักรอินทรชิต อินทรชิตสู้รบเสียทีแก่พระลักษมณ์ถูกหวดตีด้วยคันศรหลายทีจนล้มคว่ำไป เมื่อแข็งใจลุกขึ้นก็จับจักรขว้างไปเกิดเป็นแสงสว่างร้อนแรงดังแสงพระอาทิตย์ หมุนวนรอบองค์พระลักษมณ์ ซึ่งจับลูกศรพรหมาสตร์ขึ้นมาพาดสายแผลงยิงไปทำลายจักร และกองทัพไพร่พลยักษ์เสียหายล้มตายไปมากมาย ดังความว่า

เมื่อนั้น องค์พระอนุชาชาญสมร

เห็นจักรสำแดงฤทธิรอน

จึงจับศรพรหมาสตร์แผลงไป ฯ

เสียงสนั่นครั่นครื้นโพยมหน

สุธาดลจักรวาลสะท้านไหว

ไล่ล้างจักรกรดฤทธิไกร

ละเอียดไปไม่ทันพริบตา

แล้วต้องม้ารถคชสาร

จัตุรงค์ทวยหาญยักษา

ตายกลาดดาษพื้นพสุธา

ด้วยศักดาน้องพระจักรี ฯ

(เล่ม ๒ : หน้า ๕๗๘)

ครั้งที่ ๕ แผลงยิงไปตัดแขนทั้งสองข้างและตัดศีรษะอินทรชิตขาดถึงแก่ความตาย อินทรชิตเมื่อพ่ายแพ้แก่พระลักษมณ์จึงหนีขึ้นไปหลบบนกลีบเมฆใหญ่ พระลักษมณ์จะแผลงยิงศรพรหมาสตร์ไปสังหารแต่พิเภกห้ามไว้ เพราะอินทรชิตเคยได้พรพระพรหมว่าเมื่อใดสิ้นชีวิต ถ้าเศียรตกพื้นดินก็จะเกิดไฟบรรลัยกัลป์ไหม้โลก ต้องให้องคตที่เป็นพี่น้องร่วมแม่กับอินทรชิตไปขอพานแว่นฟ้าจากพระพรหมมาลองรับเศียรอินทรชิต ครั้นองคตไปนำพานแว่นฟ้าจากพระพรหมมาแล้วถือชูไว้ที่เนินเขาจักรวาล พระลักษมณ์จึงแผลงยิงศรพรหมาสตร์ไปตัดแขนทั้งสองข้างและตัดศีรษะอินทรชิตขาดกระเด็นสิ้นใจตาย ดังความว่า

“เมื่อนั้น พระลักษมณ์สุริย์วงศ์ทรงศิลป์

ครั้นเห็นองคตหลานอินทร์

ขุนกบินทร์ชูพานอลงกรณ์

ลอยอยู่ในกลางอากาศ

จึงชักพรหมาสตร์แสงศร

พาดสายหมายมุ่งจะราญรอน

น้องพระสี่กรก็แผลงไป ฯ

สำเนียงดั่งเสียงลมกรด

ถึงชั้นโสฬสก็หวาดไหว

ต้องกรอินทรชิตฤทธิไกร

ซ้ายขวาขาดไปด้วยศักดา

แล้วศรพรหมาสตร์ไปสังหาร

ตัดเศียรขุนมารยักษา

กายตกยังพื้นพสุธา

ก็สุดสิ้นชีวาทันที ฯ

(เล่ม ๓ : หน้า ๑)

ฝ่ายองคตรีบเอาพานแว่นฟ้าเข้าลองรับศีรษะอินทรชิตไว้มิให้ตกถึงพื้นปฐพี

จากข้อมูลตามเรื่องราวที่กล่าวถึงการใช้ศรพรหมาสตร์ของพระลักษมณ์ที่พระรามประทานให้มาทำศึกสู้รบกับอินทรชิต ตั้งแต่ศึกทำลายพิธีกุมภนิยาจนฆ่าอินทรชิตถึงแก่ความตาย พระลักษมณ์ ได้แผลงยิงศรพรหมาสตร์ทั้งหมด ๕ ครั้ง โดย ๒ ครั้งแรกแผลงยิงทำลายพิธีกุมภนิยาและสู้รบกัน คือ

ครั้งที่ ๑ ฆ่าไพร่พลยักษ์และทำลายโรงพิธีอินทรชิต ครั้งที่ ๒ ฆ่าและทำลายศรพรหมาสตร์และกองทัพของอินทรชิต

จากนั้นอินทรชิตก็หลบหนีกลับเข้ากรุงลงกา เพื่อลานางมณโฑผู้เป็นแม่ฝากฝังลูกเมียและลาทศกัณฐ์ผู้เป็นพ่อและลานางสุวรรณกันยุมามเหสีแล้วก็ออกมาทำศึก ครั้งนี้พระลักษณ์แผลงยิงศร พรหมาสตร์ทำศึกกับอินทรชิตอีก ๓ ครั้ง คือ

ครั้งที่ ๑ ทำลายรถทรงอินทรชิต และชุบชีวิตพลวานรฟื้น ครั้งที่ ๒ ทำลายจักรอินทรชิต

ครั้งที่ ๓ ตัดแขนทั้งสองข้างและตัดศีรษะอินทรชิตขาดถึงแก่ความตาย

นอกจากนี้พระรามได้แผลงยิงศรพรหมาสตร์อีกครั้งหนึ่งในศึกอินทรชิต เพื่อทำลายศีรษะอินทรชิต

เรียบเรียง : นายจรัญ พูลลาภ นักวิชาการละครและดนตรีชำนาญการ

สำนักการสังคีต กรมศิลปากร

อ้างอิง

รื่นฤทัย สัจจพันธุ์. นามานุกรมรามเกียรติ์ ประวัติความเป็นมา ตัวละคร สถานที่ พิธี อาวุธ ฯลฯ. กรุงเทพมหานคร : สุวีริยาสาสน์, ๒๕๔๖. ศิลปากร , กรม. บทละครเรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๑. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์ศิลปาบรรณาคาร, ๒๕๔๐. เล่ม ๒ ศิลปากร , กรม. บทละครเรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๑. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์ศิลปาบรรณาคาร, ๒๕๔๐. เล่ม ๓

โขน (ออนไลน์) สืบค้นเมื่อวันที่ ๑๑ ตุลาคม ๒๕๖๔ จาก : Thaiheritage.Net โขน (ออนไลน์) สืบค้นเมื่อวันที่ ๑๑ ตุลาคม ๒๕๖๔ https://sites.google.com/site/nepdark/home/character/003-1 โขน (ออนไลน์) สืบค้นเมื่อวันที่ ๑๑ ตุลาคม ๒๕๖๔ https://www.google.com/url?sa=i&url=http%3A%2F%2F www.hiclasssociety.com