พี่บรรณนี่ขอชวนผู้อ่านไปค้นพบเรื่องราวความรู้ที่น่าสนใจจากหนังสือดีที่มีให้บริการในหอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี วันนี้ขอนำเสนอเรื่อง “เทศกาลกินเจ”

เมื่อถึงเดือนตุลาคมของทุกปี เราจะเห็นผู้คนนุ่งห่มชุดสีขาวไปไหว้พระไหว้เจ้าตามวัด โรงเจ หรือตามศาลเจ้าจีน อีกทั้งร้านขายอาหารตามถนนหนทางจะปักธงสีเหลือง บนผืนธงนั้นมีอักษรจีนตัวหนึ่งซึ่งอ่านออกเสียงตามสำเนียงแต้จิ๋วว่า “แจ” (齋) มาจากคำจีนโบราณ หมายถึง การชำระกายใจให้บริสุทธิ์ เพื่อเตรียม เข้าร่วมพิธีกรรมทางศาสนา แนวคิดนี้เริ่มในศาสนาเต๋า ก่อนจะได้รับอิทธิพลจากพุทธศาสนาในจีน ที่สอนให้  ละเว้นการฆ่าสัตว์ ทำจิตใจให้มีเมตตา และรับประทานอาหารจากพืชเท่านั้น นี่คือเทศกาล “กินเจ” ประเพณีเก่าแก่ที่มีทั้งความหมายทางศาสนา วัฒนธรรม และสุขภาพ โดยจัดในช่วงวันขึ้น 1 ค่ำ ถึง 9 ค่ำ เดือน 9 ตามจันทรคติจีนของทุกปี รวมเป็นเวลา 9 วัน 9 คืน โดยผู้ที่กินเจจะงดรับประทานอาหารที่ปรุงจากเนื้อสัตว์และผักที่มีกลิ่นฉุน 5 ชนิดอย่างเคร่งครัด เหตุจากข้อบัญญัติศีลโพธิสัตว์ได้บัญญัติไว้ว่าการกินอาหารที่ประกอบด้วยเลือดเนื้อของสัตว์เป็นการทำลายเมล็ดพันธุ์แห่งเมตตาธรรม ทั้งยังส่งเสริมการฆ่าสัตว์ตัดชีวิตทางอ้อม ส่วนผักที่มีกลิ่นฉุนก็กระตุ้นกำหนัดราคะ ทำลายสุขภาพ และเป็นอุปสรรคแก่การเจริญสมาธิ

เทศกาลกินเจได้มีปรากฏในประเทศไทยประมาณร้อยกว่าปีมาแล้ว โดยในช่วงเทศกาลนี้ แต่ละแห่งจะจัดพิธีกรรมต่างๆ ขึ้นเพื่อให้สาธุชนได้ร่วมงานบุญอย่างเต็มที่ ปัจจุบันจึงกลายเป็นเทศกาลงานบุญที่ยิ่งใหญ่เทศกาลหนึ่งของชาวจีนในไทย ซึ่ง ธนัสถ์ สุวัฒนมหาตม์ ได้อธิบายถึงพิธีกินเจของไทยไว้ในเรื่อง “เทศกาลกินเจในเดือนเก้า” จากหนังสือเรื่อง “ความเข้าใจเรื่องการกินเจ” ออกเป็น 3 กรณี คือ พิธีกินเจตามวัดที่นับถือพุทธศาสนามหายาน พิธีกินเจตามศาลเจ้าจีนในกรุงเทพฯ และพิธีกินเจของชาวกะทู้ที่จังหวัดภูเก็ตซึ่งแต่ละแห่งก็มีความแตกต่างกันไป

อย่างไรก็ตามนอกจากการกินเจเดือน 9 ในบริบทของศาสนา ซึ่งมีความเชื่อในเรื่องของข้อบัญญัติศีลโพธิสัตว์และการบูชาเทพนพราชา ยังมีตำนานการเกิดพิธีกินเจซึ่งแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภท คือ ตำนานที่สืบเนื่องจากความศรัทธา และตำนานที่สืบเนื่องจากความเกี่ยวพันทางประวัติศาสตร์การเมือง หากสนใจสามารถอ่านเพิ่มเติมได้จากหนังสือ เรื่อง “ความเข้าใจเรื่องการกินเจ”
ที่ห้องหนังสือทั่วไป 1 หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี

ข้อมูลอ้างอิงและภาพประกอบ

แปลงนาม.  ความเข้าใจเรื่องการกินเจ.  กรุงเทพฯ: สมาคมเผยแผ่คุณธรรม “เด็กก่า” จีจินเกาะ, 2548.