พี่บรรณนี่ขอชวนผู้อ่านไปค้นพบเรื่องราวความรู้ที่น่าสนใจจากหนังสือดีที่มีให้บริการในหอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี วันนี้ขอนำเสนอเรื่อง “งอบเมืองตราด”

          “งอบเมืองตราด” รูปทรงดั้งเดิมมีลักษณะด้านหน้าเป็นรูปรีแหลม คล้ายสามเหลี่ยม และมีปีกยื่นยาวไปทางด้านหลัง ลักษณะรูปทรงของงอบแบบนี้เป็นงอบแบบโบราณ เหมาะกับการใช้สวมใส่เพื่อกันฝนและกันลม โดยความลาดเอียงของงอบชนิดนี้จะทำให้น้ำฝนไหลลงสะดวกและไม่ต้านลม ส่วนของปีกหางที่ยื่นไปด้านหลังยังช่วยป้องกันไม่ให้น้ำฝนเปียกหลัง จึงเหมาะสำหรับเกษตรกรหรือชาวนาสวมใส่ในขณะทำนา งอบรูปทรงนี้เป็นงอบรูปทรงดั้งเดิมของงอบเมืองตราดซึ่งหาดูได้ยากแล้วในปัจจุบัน ส่วนอีกแบบหนึ่งที่ใช้ใบจากเย็บเป็นหมวกสำหรับคลุมกันแดดกันฝน คนเมืองตราดเรียกกันว่า “หมวกใบจาก” ซึ่งคนทั่วไปเรียกกันติดปากว่า “งอบน้ำเชี่ยว” เป็นสินค้าที่สร้างชื่อเสียงให้กับจังหวัดตราด มีแหล่งผลิตและจำหน่ายอยู่ที่บ้านน้ำเชี่ยว อำเภอแหลมงอบ จังหวัดตราด 



                                                                งอบแบบโบราณที่เกษตรกรใช้บังแดดในการทำนา ไม่ใช่งอบที่ใช้คลุมศีรษะแบบหมวก

          ปัจจุบันได้มีการพัฒนารูปทรงของงอบเมืองตราดให้มีความหลากหลาย เพื่อความต้องการของผู้สวมใส่ที่สามารถเลือกซื้อตามความชอบและความเหมาะสมต่อการใช้งาน มีด้วยกัน 5 รูปทรง ได้แก่ 



                                                                                                    งอบรูปทรงกระทะคว่ำ

          1. รูปทรงกระทะคว่ำ เป็นหมวกใบจากอเนกประสงค์ นอกจากใช้คลุมกันแดดฝนแล้ว ยังสามารถใช้เป็นภาชนะใส่ของ และสามารถลอยน้ำได้ จึงเป็นที่นิยมในการใช้งานของชาวประมง



                                                                                                       งอบรูปทรงกระดองเต่า

          2. รูปทรงกระดองเต่า มีรูปทรงปีกเว้าคุ่มคล้ายกระดองเต่า เหมาะสำหรับเกษตรกร ชาวนา เนื่องจากส่วนเว้าของหมวกด้านหน้านั้นทำให้มองเห็นได้สะดวก ส่วนเว้าด้านหลังช่วยให้ไม่เกะกะในขณะก้มเงยตอนดำนา ฝนตกลงมาน้ำฝนก็จะไหลรวมหยดตกออกทางปีกด้านข้าง


                                                                                                        งอบรูปทรงยอดแหลม

          3. รูปทรงยอดแหลม มีรูปทรงลักษณะทรงกรวยแหลมปากกว้าง เหมาะกับชาวสวนชาวไร่ เพราะรูปทรงที่แหลมรีนั้น สามารถกันและระบายความร้อนได้ดี ส่วนด้านข้างมีความกว้างพอประมาณ ทำให้สะดวกในการเคลื่อนไหว และช่วยป้องกันกิ่งไม้เกี่ยวรั้งในขณะทำงาน



                                                                                                               งอบรูปทรงสมเด็จ

          4. รูปทรงสมเด็จ มีรูปทรงสวยงาม ออกแบบโดยกลุ่มแม่บ้านเกษตรกรบ้านน้ำเชี่ยว เพื่อทูลเกล้าฯ ถวายสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เมื่อครั้งเสด็จพระราชดำเนินตรวจเยี่ยมราษฎรที่จังหวัดตราด เมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2524 และพระองค์ทรงพระราชทานชื่อหมวกใบจากรูปทรงนี้ว่า “ทรงสมเด็จ”



                                                                                                          งอบรูปทรงกะโหลก

          5. รูปทรงกะโหลก มีรูปทรงกลมขนาดเท่าศีรษะ มีกระบังยื่นมาด้านหน้าประมาณหนึ่งฝ่ามือ ลักษณะคล้ายกับหมวกภาคสนามของทหาร เหมาะกับการสวมใส่ขณะเดินทาง ทำงานก่อสร้าง หรือขับขี่ยานพาหนะ เพราะหมวกมีความกระชับพอดีกับศีรษะ ไม่เกะกะและต้านลม

          งอบเมืองตราดหรืองอบน้ำเชี่ยวนับเป็นมรดกภูมิปัญญาที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะของตราด ผู้อ่านที่สนใจเรื่องราวของงอบเมืองตราด สามารถอ่านเพิ่มเติมได้จากหนังสือ “ปกิณกศิลปวัฒนธรรม เล่มที่ 19 จังหวัดตราด” ซึ่งกรมศิลปากรได้จัดพิมพ์เป็นที่ระลึกเนื่องในงานกฐินพระราชทาน ณ วัดโยธานิมิต จังหวัดตราด เมื่อ พ.ศ. 2556 โดยหอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี ให้บริการที่ห้องศิลปากรและหนังสือหายาก หรืออ่านในรูปแบบออนไลน์ได้ที่ https://www.finearts.go.th/main/view/19236  

 

กรมศิลปากร.  ปกิณกศิลปวัฒนธรรม เล่ม 19 จังหวัดตราด.  กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2556.
งอบ มิใช่หมวก หมวกใบจากเมืองตราด.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 5 สิงหาคม 2568, จาก https://www.museumthailand.com/th/782/storytelling/งอบ-มิใช่หมวก/ 

วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญา จังหวัดตราด.  กรุงเทพฯ: กระทรวงมหาดไทย, กรมศิลปากร, 2542.