ต้นจัน พรรณไม้พระราชทานประจำจังหวัดจันทบุรี

     พรรณไม้มงคลพระราชทานประจำจังหวัด เป็นพรรณไม้ที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงได้พระราชทานให้กับผู้ว่าราชการจังหวัดของแต่ละจังหวัด เพื่อให้นำไปปลูกเป็นสิริมงคลแก่จังหวัดและเพื่อเป็นการรณรงค์ให้ประชาชนปลูกต้นไม้ในโครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติ เนื่องในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรทรงครองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี โดยพรรณไม้พระราชทานประจำจังหวัดจันทบุรี คือ ต้นจัน ซึ่งเป็นต้นไม้ที่มีคุณค่าทางสมุนไพร  อีกทั้งยังเป็นพรรณไม้ท้องถิ่นของชาวจันทบุรีอีกด้วย

     ต้นจัน (Diospyros decandra Lour.) เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงกลางที่พบได้ทั่วทุกภาคของประเทศไทย มักขึ้นในป่าเบญจพรรณ ป่าดิบชื้น นิยมปลูกตามบ้านเรือน วัด หรือสวนสาธารณะ เนื่องจากให้ร่มเงาและมีกลิ่นหอมเป็นเอกลักษณ์ ลักษณะเด่นของต้นจันมีความสูงประมาณ 10-20 เมตร ลำต้นตั้งตรง เปลือกต้นสีเทาอมน้ำตาลดำ ใบเดี่ยวเรียงสลับ ขอบเรียบ มีดอกขนาดเล็กสีขาวหรือเหลืองอ่อน ซึ่งแยกเพศอยู่คนละต้น ออกดอกระหว่างเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม ผลของต้นจันมีสองลักษณะ คือ "ลูกจัน" ซึ่งมีรูปทรงกลมแป้น  และ "ลูกอิน" ที่มีรูปทรงกลม ผลอ่อนสีเขียว เมื่อสุกจะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง มีกลิ่นหอม เนื้อนุ่ม รับประทานได้ ต้นจันสามารถขยายพันธุ์ได้โดยการเพาะเมล็ด ปักชำ หรือแยกต้นอ่อน เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนซุยและดินดำทั่วไป ต้องการแสงแดดตลอดวันและทนต่อสภาพแห้งแล้ง 

     ต้นจันมีคุณค่าทั้งในด้านไม้ประดับและสมุนไพร ผลสุก สามารถรับประทานได้ ให้รสฝาดปนหวาน มีกลิ่นหอม ช่วยแก้อาการนอนไม่หลับลดอาการกระวนกระวาย แก้ท้องเสีย และช่วยขับระดู เนื้อไม้ ใช้กลั่นน้ำมันหอม ผสมในเครื่องหอม เครื่องสำอาง ทำน้ำอบไทย ช่วยบำรุงประสาท ตับและปอด เลือดลม แก้ร้อนใน ขับพยาธิ แก่นไม้ ช่วยแก้ไข้ โลหิตจาง แก้อ่อนเพลีย บำรุงหัวใจ ตับ ปอดให้แข็งแรง

     ต้นจันจึงเป็นไม้ไทยที่มีทั้งความงดงามและให้ประโยชน์หลากหลาย ไม่เพียงแต่ให้ร่มเงาและความร่มรื่นแก่สิ่งแวดล้อม แต่ยังมีคุณค่าทางสมุนไพรที่ช่วยบำรุงสุขภาพอีกด้วย

     เรียบเรียงจากหนังสือเรื่อง พรรณไม้มงคล สมุนไพรพระราชทาน ประจำจังหวัด ทั่วทั้ง 6 ภาคของประเทศไทย สามารถอ่านเพิ่มเติมได้ที่ห้องหนังสือทั่วไป หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี

แหล่งอ้างอิง

พรรณไม้มงคล-สมุนไพรพระราชทานประจำจังหวัด : ทั่วทั้ง 6 ภาคของประเทศไทย.  กรุงเทพฯ:   

     ดวงกมล, 2554.

สุริวัสสา กล่อมเดช.  อิน-จัน ผลไม้พื้นบ้านหอมฉุน รสหวาน ฉ่ำ กินได้ทั้งสุกและดิบ.  [ออนไลน์].

     สืบค้นเมื่อ 3 เมษายน 2568, จาก https://krua.co/food_story/in-chan_gold-apple.

เรียบเรียงโดย นางสาวทิพวรรณ จันทร์ปัญญา บรรณารักษ์ปฏิบัติการ

       หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี

       สำนักศิลปากรที่ 5 ปราจีนบุรี  กรมศิลปากร