โบราณสถานเขาคูหา

          โบราณสถานเขาคูหา ตั้งอยู่ที่ตำบลชุมพล อำเภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา  เป็นศาสนสถานในศาสนาฮินดูที่เก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งของภาคใต้ โดยได้รับอิทธิพลจากอินเดียคือ การขุดภูเขาเป็นห้องสี่เหลี่ยมเพดานโค้งที่เรียกว่า “ถ้ำวิหาร” สันนิษฐานว่ามีอายุในราวพุทธศตวรรษที่ ๑๒-๑๔ ต่อมาในสมัยกรุงศรีอยุธยา ราวพุทธศตวรรษที่  ๒๐ จึงถูกทำลายลง  เขาคูหาได้รับการบูรณะปรับปรุงภูมิทัศน์ในปี พ.ศ. ๒๕๔๖  

          เขาคูหาประกอบด้วย ถ้ำทิศเหนือและถ้ำทิศใต้  ถ้ำทิศเหนือ มีแท่นประดิษฐานรูปเคารพอยู่ภายใน ที่ผนังถ้ำด้านทิศเหนือมีการสกัดร่องออกสู่ภายนอก สันนิษฐานว่าเป็นร่องรองน้ำศักดิ์สิทธิ์ในการประกอบพิธีกรรม  ด้านหน้าถ้ำมีร่องรอยของอาคารรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า สันนิษฐานว่าเป็นอาคารไม้มุงกระเบื้องดินเผา จากการขุดค้นทางโบราณคดีพบชิ้นส่วนศิวลึงค์ ฐานรูปเคารพ ชิ้นส่วนพระวิษณุซึ่งถูกทำลายและฝังไว้ ส่วนถ้ำทิศใต้ ที่ผนังด้านในมีภาพเขียนสี เชื่อว่าเป็นสัญลักษณ์ของคำว่า “โอม” ที่ย่อมาจาก อะ อุ มะ ซึ่งหมายถึงเทพเจ้าในศาสนาฮินดู ๓ องค์ คือ พระศิวะ พระวิษณุ และพระพรหม 

          กรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานเขาคูหา ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๑๒ ตอนพิเศษ ๑๗ ง วันที่ ๑๗ เดือนมีนาคม พุทธศักราช ๒๕๔๒

Khao Khuha Temple

          Khao Khuha Temple is located in Chumphon Subdistrict, Sathing Phra District, Songkhla Province. It is one of the earliest Hindu temples in southern Thailand which was influenced by rock-cut temples in India. The temple has a vaulted ceiling. It was assumed to have been dated back in the 7th – 9th centuries before being destroyed in the 15th century in the Ayutthaya period. In the year 2003, the site was given a landscape improvement. 

          Khao Khuha temple comprises the North Cave and the South Cave. The North Cave houses the pedestal of a stone statue. The water conduit was cut along its northern wall, all the way to the entrance.  In front of the cave, there are the remains of a possibly rectangular-planned wooden structure with a tiled roof. The excavation yielded the part of Shiva Linga (stone phallus), the statue pedestal, and the torso of Vishnu all of which were destroyed and buried. On the wall of the South Cave, there is a symbol “Om,” which is a combination of three Sanskrit letters: aa, au, and ma. It refers to three Hindu gods: Shiva, Vishnu, and Bhrama. 

          The Fine Arts Department announced the registration of Khao Khuha as a national monument in the Government Gazette, Volume 112, Special Part 17, dated March 17, 1999.