//ร่องรอยแหล่งตีเหล็ก​สมัยล้านนา​ ในแอ่งที่ราบเชียงใหม่​-ลำพูน//
- เรียบเรียง​โดย​ นาย​ยอด​ดนัย​ สุขเกษม​ นัก​โบราณคดี​ปฏิบัติ​การ​ สำนัก​ศิลปากร​ที่​ 7​ เชียงใหม่​
.
- ช่วง​ 4-5 ปีที่ผ่านมา สำนัก​ศิลปากร​ที่​ 7​เชียงใหม่​ ได้ดำเนินการสำรวจแหล่งโลหกรรม​โบราณ​มาอย่างต่อเนื่อง​ ทำให้มีการค้นพบแหล่งถลุง​เหล็ก​โบราณ​หลายแห่งในแอ่งที่ราบเชียงใหม่​-ลำพูน​ ​กระจายตัวเกาะกลุ่มตามสายแร่เหล็ก​ เช่น​ กลุ่มดอยเหล็ก​ และกลุ่มแม่โถ​ เป็นต้น
.
-  หลักฐานที่ปรากฏ​แหล่งถลุงเหล็กเหล่านี้แสดงให้เห็นว่า​ ราวช่วงพุทธ​ศตวรรษ​ที่​ 20​ -​ 23​ มีความต้องการทรัพยากรเหล็ก​ค่อนข้างมากจนถึงขนาดตั้งถิ่นฐาน​ชุมชนรอบบ่อเหมืองเหล็ก​โบราณเพื่อผลิตและใช้สอยทรัพยากร
.
- แต่อย่างไรก็ตาม การสำรวจที่ผ่านมาก็ยังไม่เคยมีการค้นพบแหล่งผลิตเป็น​เครื่องมือหรือแหล่งตีเหล็ก​เลยแม้แต่แหล่งเดียว
.
- กระทั่งในช่วงต้นปี​ พ.ศ. 2564 ที่ผ่านมา​ ทางทีมนักโบราณคดี​เริ่มได้ข้อมูล​มุขปาฐะพื้นถิ่น​ เกี่ยวกับชุมชนยุคก่อนสมัยพระเจ้ากาวิละ​ ทำหน้าที่ผลิตอาวุธ​เพื่อทำสงคราม​ ตั้งอยู่พื้นที่ทางด้านทิศตะวันออกของเมืองลำพูน
.
- ด้วยความร่วมมือในการทำงานระหว่าง​เจ้าหน้าที่สำนัก​ศิลปากร​ที่​ 7​ เชียงใหม่​ และ​ เครือข่าย​ อส.มศ.​ อำเภอเมืองลำพูน​ ทำให้มีการค้นพบร่องรอยชุมชนตีเหล็กโบราณ​ ในพื้นที่ตำบลมะเขือแจ้​ อำเภอเมือง​ จังหวัดลำพูน​
.
- การสำรวจทางโบราณคดี​บริเวณ​ร่องรอยชุมชนตีเหล็กดังกล่าว พบหลักฐานสำคัญ​หลายประการ​ เช่น​ ตะกรันก้นเตาตีเหล็ก​ (phano-convex Slag)​ และหินลับเครื่องมือเหล็กจำนวนมาก​ กระจายตัวปะปนอยู่กับเครื่องถ้วยจากแหล่งเตาล้านนาและเครื่องถ้วยจีนสมัยราชวงศ์​หมิง​อย่างหนาแน่น  
.
- หลักฐาน​ข้างต้นแสดงให้เห็นถึงร่องรอยชุมชนช่างตีเหล็ก​ขนาดใหญ่​ ที่น่าจะตั้งถิ่นฐาน​อยู่บริเวณ​นี้ร่วมสมัยล้านนา​ ราวช่วงพุทธ​ศตวรรษ​ที่​ 20​ -​ 23​ นับ​เป็น​การค้นพบร่องรอยชุมชนช่างตีเหล็กโบราณ​แหล่งแรก ซึ่งจะต้องมีการศึกษาเชิงลึกกันต่อไปในอนาคต
#โบราณโลหะวิทยาดินแดนล้านนา