ยาคู  : ข้าวมธุปายาส

       ยาคู ยาโค ข้าวมธุปายาส มธุปายาสยาคู ข้าวทิพย์ ข้าวกระยาทิพย์ เป็นชื่ออาหารชนิดหนึ่ง สมัยก่อนชาวภาคใต้นิยมทำกันที่วัดในเดือน ๖ บ้าง เดือน ๑๐ บ้าง ภายหลังหันมานิยมทำในวันขึ้น ๑๓ ค่ำ และ ๑๔ ค่ำ เดือน ๓ ต่อเนื่องกับวันมาฆบูชา ชาวใต้นิยมเรียกสั้น ๆ ว่า “ข้าวยาคู” ชาวภาคใต้เชื่อกันว่า มธุปายาสยาคูเป็นยาวิเศษ ผู้ใดมีวาสนาได้รับประทานจะขจัดโรคภัยร้ายทุกชนิด ร่างกายจะเจริญเติบโตมีพลังและสมบูรณ์ด้วยปัญญา เป็นสิริมงคลแก่ชีวิต ทำมาหากินบังเกิดผล

       ในการกวนข้าวยาคู เครื่องปรุงที่ใช้ส่วนใหญ่เป็นไปตามสภาพท้องถิ่นและฤดูกาลของพืชผลที่สำคัญ ได้แก่ น้ำนมข้าว มันสำปะหลัง ฝรั่ง ฟักทอง กล้วย มะพร้าว แป้งข้าวเหนียว น้ำตาลทราย นม น้ำอ้อย มะละกอ ขนุน ทุเรียน กะทิ กระวาน กานพลู พริกไทย ฯลฯ

       พิธีกวนข้าวยาคู บางแห่งจะมีหมอไสยศาสตร์ ๑ คน สำหรับร่ายเวทย์มนตร์คาถา พระสงฆ์ ๙ รูป สวดชัยมงคลคาถา ๓ จบ และผู้กวนข้าวยาคูอีก ๔ คน เป็นชาย ๒ คน หญิง ๒ คน อายุ ๑๕-๒๐ ปี แต่งตัวนุ่งขาวแบบนักบวช ผู้ที่กวนข้าวยาคูจะต้องเป็นคนที่ไม่เคยเสียความบริสุทธิ์มาก่อน ปัจจุบัน การกวนข้าวยาคู ยังคงทำต่อเนื่องมาทุกปี

เรียบเรียงโดย : นางสมร พูนพนัง บรรณารักษ์ชำนาญการ

อ้างอิง.

ดิเรก พรตตะเสน, พิทยา บุษรารัตน์. สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคใต้  เล่ม ๑๓. กรุงเทพ​ฯ : มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรม​ไทย​ธนาคาร​ไทยพาณิชย์, ๒๕๔๒.