เรื่องตำหนักแพ  เป็นคำใหม่ไม่ใช่คำโบราณ  ซึ่งเป็นพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  ทรงอธิบายว่าคำที่เรียกตำหนักแพ คือ ท่าที่ประทับเรือพระที่นั่งของพระเจ้าแผ่นดิน หรือพระมหาอุปราช  แต่ก่อนมีชื่อว่าพระฉนวนน้ำประจำท่าพระราชวังหลวงหรือพระราชวังบวรฯ

          ทรงกล่าวถึงพระฉนวนน้ำประจำท่าพระราชวังหลวงว่ามีมาแต่ครั้งสมัยกรุงศรีอยุธยา  สมัยกรุงธนบุรีก็มีการสร้างพระฉนวนน้ำประจำท่าพระราชวังหลวงที่เหนือปากคลองบางกอกใหญ่ เรียกกันว่า ตำหนักน้ำ

          ครั้นเมื่อสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 1 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระฉนวนน้ำพระราชวังหลวงให้เจ้าพนักงานทำแพลอยหนุนไม้ไผ่ ราษฎร เรียกกันว่า ตำหนักแพ  ทรงเล่าว่าครั้งหนึ่งกรมพระราชวังในรัชกาลที่ 1 เสด็จลงมาประทับที่พระตำหนักแพลอย พร้อมด้วยพระสนมข้างใน เพื่อทอดพระเนตรกระบวนกฐินเรือในพระราชวังหลวง ครั้งนั้นเกิดลมพายุใหญ่พัดมาต้องพระตำหนักแพลอยเสาหัก ขณะนั้นพระสนมชื่อชู ทรงครรภ์ครบถ้วนทศมาสเฝ้าอยู่ในพระตำหนักแพลอยด้วย ได้ประสูตรพระกุมารองค์หนึ่ง คือ พระองค์เจ้าเพชรหึง  ภายหลังรับสั่งให้เลิกถอนพระตำหนักแพลอย  ก่อสร้างเป็นพระตำหนักน้ำแทน แต่ราษฎรยังคงเรียกขานกันว่า ตำหนักแพ