องค์ความรู้เรื่อง : อาคารปางไม้ บอมเบย์เบอร์มา แห่งป่าสาละวิน
เรียบเรียงโดย : นายสายกลาง  จินดาสุ
                         นักโบราณคดีชำนาญการ
                         กลุ่มโบราณคดี สำนักศิลปากรที่ ๗ เชียงใหม่
          มนุษย์เราจะยอมรับสิ่งหนึ่งสิ่งใดว่าสำคัญ หาใช่เพียงรูปลักษณ์ ความวิจิตร หรือมูลค่าราคาของสิ่งนั้นๆ ลึกลงไปในความสำคัญ คือ ความหมายที่สิ่งนั้นมีให้แก่สังคม การเป็นเครื่องหมาย และประจักษ์พยานที่สะท้อนคุณค่า ผ่านห้วงเวลา ประสบการณ์ สั่งสมเป็นประวัติศาสตร์ในตน  
          อาคารไม้ยกใต้ถุนสูง หลังเล็ก กลางป่าสาละวิน ในเขตอำเภอแม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอน ที่นำมาบอกเล่าในวันนี้ คงเป็นอาคารกลางป่าที่มิได้สลักสำคัญอะไร  หากอาคารนี้เป็นแต่เพียงเป็นอาคารทั่วไปที่เป็นบ้านหรืออาคารตามปกติ  แต่สิ่งที่ทำให้อาคารธรรมดาหลังนี้ไม่ธรรมดา คือ อาคารกลางป่าหลังนี้เป็นประจักษ์พยานของอุตสาหกรรมป่าไม้ในพื้นที่ภาคเหนือเพียงหลังเดียวที่คงเหลือกลางผืนป่าลึก ที่ทำหน้าที่เป็นสำนักงานทำไม้ หรือเรียกกันโดยทั่วไปว่า “ปางไม้” ที่พบหลักฐานในปัจจุบัน (ปัจจุบันยังคงเหลือ อาคารที่ทำการตำรวจภูธรน้ำเพียงดินหลังเดิม ที่ตั้งอยู่ริมแม่น้ำปาย ในเขตอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน จังหวัดแม่ฮ่องสอน  อีกหนี่งหลังที่ทำหน้าที่เป็นปางไม้ในอดีต แต่ปัจจุบันอาคารหลังนี้มีถนนเข้าถึงโดยสะดวกแล้ว)
           ----------------------------------