ส่งเสริมการอ่านกับหอสมุดแห่งชาติชลบุรี

เรื่อง ประเพณีลอยกระทง

ประเพณีลอยกระทงเป็นประเพณีของไทยอย่างหนึ่ง จัดขึ้นในเดือน ๑๒ เริ่มขึ้นตั้งแต่สมัยสุโขทัย เดิมทีเป็นพิธีของพราหมณ์เพื่อบูชาพระผู้เป็นเจ้าทั้ง ๓ คือ พระอิศวร พระนารายณ์ และพระพรหม ต่อมาได้ถือตามหลักพุทธศาสนา กล่าวคือ เพื่อบูชาพระบรมสารีริกธาตุ พระจุฬามณีในชั้นดาวดึงส์ และลอยโคมเพื่อบูชาพระพุทธบาท อีกทั้งการลอยกระทงยังถือเป็นการแสดงออกถึงความกตัญญู เพื่อขอขมาที่ได้ล่วงล้ำโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ด้วยการใช้วัสดุที่ลอยน้ำได้ อาทิ ต้นกล้วย กระบอกไม้ไผ่ กะลามะพร้าว ปักธูปเทียน ดอกไม้ รวมทั้งใส่เครื่องเซ่นไหว้ลอยไปตามสายน้ำ

การทำกระทงปรากฏในตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๓) ความว่า นางนพมาศ สนมเอกของพระร่วงเจ้า ได้คิดอ่านทำกระทงถวายเป็นรูปดอกบัวกมุท ซึ่งเป็นดอกบัวพิเศษที่บานในเวลากลางคืนเพียงปีละครั้งเท่านั้น พระร่วงเจ้าได้ทอดพระเนตรและรับรู้ในความหมาย ก็พอพระทัยเป็นอย่างมาก จึงมีพระราชดำรัสว่า “แต่นี้สืบไปเบื้องหน้าโดยลำดับกษัตริย์ในสยามประเทศ ถึงกาลนักขัตฤกษ์วันเพ็ญเดือน ๑๒ ให้ทำโคมเป็นรูปดอกบัวอุทิศสักการบูชาพระพุทธบาทนัมมทานที ตราบเท่ากัลปวสาน”