โบราณสถานหอพระอิศวร

          ตั้งอยู่ริมถนนราชดำเนิน ตำบลในเมือง อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นโบราณสถานในศาสนาพราหมณ์ - ฮินดู ลัทธิไศวนิกาย บูชาพระอิศวรหรือพระศิวะเป็นใหญ่เหนือเทพองค์อื่น   

          หอพระอิศวร มีแผนผังรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า  ขนาดกว้าง ๖.๕๐ เมตร ยาว ๘.๕๐ เมตร สูงประมาณ ๙ เมตร ลักษณะเป็นอาคารก่ออิฐถือปูนทรงไทย หลังคาทรงจั่ว ไม่มีช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ สันนิษฐานว่าสร้างในสมัยอยุธยา เดิมเป็นที่ประดิษฐานศิวลึงค์ศิลา ฐานรูปเคารพ และเทวรูปสำริด ได้แก่ พระศิวะนาฏราช พระอุมา พระคเณศ และหงส์ ซึ่งปัจจุบันศิวลึงค์ศิลาและฐานรูปเคารพได้เคลื่อนย้ายมาประดิษฐาน ณ โบราณสถาน โบสถ์พราหมณ์ นครศรีธรรมราช ส่วนรูปเคารพองค์อื่น ๆ นำไปจัดแสดง ณ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ นครศรีธรรมราช สำหรับศิวลึงค์ศิลาที่ประดิษฐานอยู่ในหอพระอิศวรในปัจจุบันนั้น พบจากจังหวัดนครศรีธรรมราช เดิมเก็บรักษา ณ วัดนารายณิการาม ตำบลเหล อำเภอกะปง จังหวัดพังงา ต่อมาในพ.ศ. ๒๕๖๕ จึงเคลื่อนย้ายมาประดิษฐาน ณ หอพระอิศวร 

          กรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานหอพระอิศวร ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๕๓ หน้า ๑๕๓๐ วันที่ ๒๗ กันยายน ๒๔๗๙ และประกาศกำหนดเขตที่ดินโบราณสถาน ในราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๙๕ ตอนที่ ๑๒๖ หน้า ๓๙๘๑ วันที่ ๑๔ พฤศจิกายน ๒๕๒๑ เนื้อที่โบราณสถานประมาณ ๑ ไร่ ๖๒.๕ ตารางวา 

Ho Phra Isuan

(Ishavara or Shiva Shrine)

          Ho Phra Isuan is located on Ratchadamnoen Road, Nai Mueang Sub-district, Mueang Nakhon Si Thammarat District, Nakhon Si Thammarat Province, opposite Ho Phra Narai. It is a Brahmin sanctuary in Shivaism.

          Ho Phra Isuan was assumed to be built in Ayutthaya period. It is a rectangular building, made of bricks and lime, has a plain gable. The size of the shrine is 6.50 metres wide, 8.50 metres long and 9 metres high. The Lingam, a base of sculpture and the bronze statues, namely Shiva Nataraja (Shiva as Lord of Dance), Uma, Ganesha and Hamsa (Swan) were enshrined here. At present, The Lingam and a base of sculpture was moved to be enshrined at the Nakhon Si Thammarat Brahmin Shrine. The bronze statues are displayed at Nakhon Si Thammarat National Museum. The Lingam, that is enshrined in Ho Phra Isuan, was found from Nakhon Si Thammarat and was kept at Wat Narai Nikaram, 

Le Sub-district, Kapong District, Phang Nga Province until 2022, it was moved to be enshrined at Ho Phra Isuan.

          The Fine Arts Department announced the registration of Ho Phra Isuan as a national monument in the Royal Gazette, Volume 53, page 1530, dated 27th September 1987 and announced a national monument area in the Royal Gazette, Volume 95 Special Part 126, page 3981, dated 14th November 1978.