สระโกสินารายณ์

          สระโกสินารายณ์ ตั้งอยู่ที่ตำบลท่าผา อำเภอบ้านโป่ง  จังหวัดราชบุรี เป็นสระน้ำโบราณขนาดใหญ่ ตั้งอยู่นอกเมืองโบราณโกสินารายณ์ หรือ ตามที่นักวิชาการสันนิษฐานว่า คือ เมือง “ศัมพูกปัฏฏนะ”๑ ใน ๒๓ เมืองซึ่งพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ ทรงพระราชทานพระชัยพุทธมหานาถ ไปประดิษฐานยังศาสนสถานตามเมืองต่างๆ ดังข้อความในจารึกปราสาทพระขรรค์ สอดคล้องกับการพบหลักฐานพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรเปล่งรัศมี ศิลปะเขมรแบบบายน (พุทธศตวรรษที่ ๑๘)

          เมืองโบราณโกสินารายณ์ เป็นเมืองที่มีคูน้ำคันดินรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส กว้าง – ยาวประมาณด้านละ ๙๖๐ เมตร  เกือบกลางเมืองค่อนไปทางทิศเหนือ มีโบราณสถานสำคัญ เรียกว่า “จอมปราสาท” กรมศิลปากรได้ดำเนินการขุดแต่งในปี พ.ศ.๒๕๐๙ พบชิ้นส่วนสถาปัตยกรรมและประติมากรรมแบบเขมรโบราณ ภายในกำแพงเมืองมีสระน้ำหลายสระ ทางด้านทิศตะวันออกและทิศตะวันตก มีสระน้ำชื่อสระนาคและสระจระเข้ ทิศเหนือใกล้กำแพงเมืองมีสระมังกร สระแก้วและสระนาค  ส่วนนอกกำแพงเมืองทางด้านทิศเหนือ คือ สระโกสินารายณ์ 

กว้าง ๒๐๐ เมตร ยาว ๔๐๐ เมตร หลักฐานสำคัญที่พบที่เมืองนี้ คือ พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรเปล่งรัศมีแปดกร ขนาดสูง ๑๕๕ เซนติเมตร สลักจากหินทราย ปัจจุบันจัดแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ราชบุรี

          กรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานกำแพงเมือง สระโกสินารายณ์ จอมปราสาท และ

สระกร ในราชกิจจานุเบกษาเล่ม ๙๖ ตอนที่ ๑๖๗ วันที่ ๒๕ กันยายน ๒๕๒๒

Sa Kosinarai

          Sa Kosinarai is located in Tha Pha Subdistrict, Ban Pong District, Ratchaburi Province. It is a large ancient pond situated outside of Kosinarai Ancient City. According to scholars’ presumptions, Kosinarai city is actually “Samphukapattana city” which is stated in the Prasat Preah Khan inscription as one of the twenty-three cities where King Jayavarman VII bestowed Phra Buddhamahanatha statues to be enshrined. The discovery of the Radiant Avalokiteshvara Bodhisattva statue of Bayon Khmer art (13th century) in Kosinarai Ancient City is evidence of proof. Surrounded by moats and walls, Kosinarai ancient city is a square-shaped city with a width of around 960 meters on each side. North of the center of the city is a significant ancient monument named “Chom Prasat.” The Fine Arts Department excavated it in 1966 and found ancient Khmer architectural parts and sculptures. There are many ponds inside the city wall, such as Sa Nak and Sa Charakhe on the east and west sides, Sa Mangkon, Sa Kaeo, and Sa Nak in the north direction near the city wall. Outside the north city wall lies Sa Kosinarai, which is about 200 meters in width and 400 meters in length. Significant evidence found in this city is a sandstone statue of the Radiant Bodhisattva Avalokiteshvara, which is 155 centimeters high. 

At the present, this image is being displayed at Ratchaburi National Museum.

          The Fine Arts Department announced the registration of Kosinarai city walls, 

Sa Kosinarai, Chom Prasat, and Sa Mangkon as ancient monuments in the Royal Gazette, Volume 96, Part 167, dated 25th September 1979.