ก่อนหน้าปีพุทธศักราช ๒๕๓๘ กองโบราณคดีกรมศิลปากรมีหน่วยงานส่วนภูมิภาคที่อยู่ภายใต้ความดูแลรับผิดชอบของฝ่ายควบคุมดูแลรักษาโบราณสถาน คือ หน่วยศิลปากร จำนวน ๙ หน่วย ซึ่งมีที่ตั้งอยู่ในเขตจังหวัดลพบุรี สุพรรณบุรี สุโขทัย เชียงใหม่ ปราจีนบุรี นครราชสีมา ขอนแก่น นครศรีธรรมราช และสงขลา ทำหน้าที่สำรวจตรวจสอบขุดค้นขุดแต่งโบราณสถาน รวบรวมโบราณวัตถุและศิลปวัตถุ เพื่อทำการศึกษาวิเคราะห์วิจัยอนุรักษ์ตลอดจนการเขียนแบบทำผังเพื่อการบูรณะโบราณสถานในเขตพื้นที่และประสานงานในการดำเนินงานโครงการต่าง ๆ ร่วมกับหน่วยราชการส่วนกลาง

     ปี พ.ศ. ๒๕๓๘ มีการปรับปรุงแบ่งส่วนราชการของกรมศิลปากรใหม่ ตามพระราชกฤษฎีกาแบ่งส่วนราชการกรมศิลปากร กระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. ๒๕๓๘ จึงมีการจัดตั้งสำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ ๑ ราชบุรี มีพื้นที่รับผิดชอบประกอบด้วย ๖ จังหวัด คือ ราชบุรี เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ สมุทรสงคราม สมุทรสาคร และสมุทรปราการ ในระยะแรกสำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ ๑ ราชบุรี ได้เช่าอาคารพาณิชย์เลขที่ ๗-๙ ถนนอำเภอฝั่งตรงข้ามกับที่ตั้งสำนักงานองค์การบริหารส่วนจังหวัดราชบุรีเป็นที่ทำการ

     จนกระทั่งในปีงบประมาณ ๒๕๔๔ สำนักโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ ๑ ราชบุรี ได้รับอนุมัติงบประมาณให้ดำเนินการปลูกสร้างอาคารสำนักงาน โดยได้เริ่มทำการก่อสร้างในเดือนมกราคม ๒๕๔๕ แล้วเสร็จในเดือนพฤศจิกายน ๒๕๔๕ เมื่อมีการปฏิรูประบบราชการมีการแบ่งส่วนราชการใหม่ ตามกฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการของกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรมพ.ศ. ๒๕๔๕ สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถาน

แห่งชาติที่ ๑ ราชบุรี จึงได้เปลี่ยนมาเป็นสำนักงานศิลปากรที่ ๑ ราชบุรี 

     ปีพ.ศ. ๒๕๕๐ กรมศิลปากรได้ดำเนินการปรับปรุงโครงสร้างและการบริหารของสำนักงานศิลปากร ๑-๑๕ จากหน่วยงานภายใต้สังกัดของสำนักโบราณคดี เป็นราชการส่วนกลางในภูมิภาคขึ้นตรงต่อกรมศิลปากร รับผิดชอบการดำเนินงานตามอำนาจหน้าที่ของกรมศิลปากรในพื้นที่ส่วนภูมิภาค สำนักงานศิลปากรที่ ๑ ราชบุรี จึงได้เปลี่ยนมาเป็นสำนักศิลปากรที่ ๑ ราชบุรี มาจนถึงปัจจุบัน

     สำนักงานตั้งอยู่ ณ จังหวัดราชบุรี มีเขตพื้นที่รับผิดชอบ ๖ จังหวัด คือ ราชบุรี เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ สมุทรสาคร สมุทรสงคราม และสมุทรปราการ มีหน่วยงานในความดูแลประกอบด้วย ฝ่ายบริหารงานทั่วไป กลุ่มโบราณคดี กลุ่มอนุรักษ์โบราณสถาน พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนครคีรี เพชรบุรี และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติราชบุรี

     ๑. ดำเนินงานที่อยู่ในหน้าที่ของกรมศิลปากรในเขตพื้นที่ความรับผิดชอบ ในการธำรงรักษาคุณค่าและเอกลักษณ์มรดกทางศิลปวัฒนธรรมของชาติด้านโบราณคดี โบราณสถาน พิพิภัณฑสถานแห่งชาติ ภาษา วรรณกรรม ประวัติศาสตร์ ขนบธรรมเนียม จารีตประเพณี เอกสารหนังสือ จดหมายเหตุ นาฏศิลป์ ดุริยางคศิลป์ คีตศิลป์ สถาปัตยกรรม และศิลปกรรม

     ๒. กำกับ ดูแล ให้คำปรึกษา และสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานในเขตพื้นที่รับผิดชอบ ให้เป็นไปตามกฎหมายว่าด้วยโบราณสถาน โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รวมทั้งกฎหมายและระเบียบอื่นที่เกี่ยวข้อง

     ๓. ปฏิบัติงานทางวิชาการด้านมรดกทางศิลปวัฒนธรรมทุกสาขาในเขตพื้นที่ความรับผิดชอบ พัฒนาสร้างสรรค์ ถ่ายทอด และเผยแพร่องค์ความรู้ที่ได้จากมรดกทางศิลปวัฒนธรรมสาขาต่างๆ

     ๔. ส่งเสริมและประสานการดำเนินงานทางวิชาการของหน่วยงานในพื้นที่รับผิดชอบ

     ๕. สร้างความรู้ ความร่วมมือ ให้คำแนะนำประสานกับจังหวัด หน่วยงานราชการอื่น ๆ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น องค์กรเอกชน ประชาชน ในการดำเนินงานมรดกทางศิลปวัฒนธรรม รวมทั้งขยายเครือข่ายการอนุรักษ์มรดกทางศิลปวัฒนธรรมในเขตพื้นที่ความรับผิดชอบ

     ๖. ปฏิบัติงานร่วมกับหรือสนับสนุนการปฏิบัติงานของหน่วยงานอื่นที่เกี่ยวข้องหรือที่ได้รับมอบหมาย