องค์พระพุทธรูปยืนปูนปั้นทรงเครื่อง ศิลปะอยุธยา พุทธศตวรรษที่ ๒๑ ณ พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ ชัยนาทมุนี

..

องค์พระพุทธรูปยืนทรงเครื่องนี้ ไม่ปรากฎพระเศียร (หัว) ปลายพระกร (ปลายแขน) พระหัตถ์ (มือ) พระชงฆ์ (หน้าแข้ง) และพระบาท (เท้า) พระพุทธรูปยืนทรงเครื่องนี้ขุดได้จากบริเวณฐานชุกชีของพระพุทธรูปประธานภายในพระวิหารวัดพระบรมธาตุวรวิหาร ตำบลชัยนาท อำเภอเมืองฯ จังหวัดชัยนาท โดยพระมหาเจติยารักษ์ อดีตเจ้าอาวาสวัดพระบรมธาตุวรวิหาร มอบให้พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชัยนาทมุนี กรมศิลปากร เก็บรักษาไว้

..

องค์พระพุทธรูปทรงเครื่อง ศิลปะอยุธยาตอนกลางนี้ เป็นองค์พระพุทธรูปปูนปั้นที่ปรากฎร่องรอยของการสวมเครื่องประดับพระวรกายชนิดต่างๆ เช่น กรองศอ ที่ทำเป็นลวดลายแถวของดอกไม้กลมสลับกับสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนโดยมีลายจุดไข่ปลาล้อมเป็นกรอบบนล่าง และปรากฎลายพวงอุบะที่มีลักษณะคล้ายขนนกห้อยเป็นแนวอยู่ขอบด้านล่างของกรองศอ ถัดลงมาบริเวณลิ้นปี่ของพระพุทธรูปเป็นส่วนส่วนทับทรวงทรงสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ส่วนพาหุรัดของพระพุทธรูปเป็นลวดลายดอกไม้กลมสลับสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน และส่วนรัดประคดที่รัดบริเวณพระโสณี (สะโพก) ของพระพุทธรูปก็ปรากฎลวดลายแถวของดอกไม้กลมสลับกับสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนโดยมีลายจุดไข่ปลาล้อมเป็นกรอบบนล่าง และปรากฎลายพวงอุบะที่มีลักษณะคล้ายขนนกห้อยเป็นแนวอยู่ขอบด้านล่างของรัดประคด ลวดลายดอกไม้กลมสลับสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนที่พบบนองค์พระพุทธรูปทรงเครื่ององค์นี้ พบอยู่ ๓ ส่วน คือ กรองศอ พาหุรัด และรัดประคด โดยเป็นลวดลายที่มีปรากฎมาแล้วเมื่อราว ๑,๔๐๐ ปี ก่อนในวัฒนธรรมทวารวดี

..

พระพุทธรูปทรงเครื่องนั้นมีปรากฎหลักฐานการสร้างมาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๑๔ ในศิลปะอินเดีย ส่วนในสมัยอยุธยา ก็ปรากฎเรื่องคติและรูปแบบของพระพุทธรูปทรงเครื่องมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยาตอนต้นมาจวบจนสมัยรัตนโกสินทร์

..

สันนิษฐานได้ว่า ผู้สร้างพระพุทธรูปองค์นี้ อาจมีความนิยมชมชอบในลวดลายดอกไม้กลมสลับกับสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ที่เป็นลวดลายที่ก่อกำเนิดมาแต่โบราณกาล และเป็นไปได้ว่าองค์พระพุทธรูปทรงเครื่ององค์นี้อาจเป็นส่วนพระวรกายของพระเศียรพระพุทธรูปปูนปั้นทรงเครื่อง ในการนำเสนอข้อมูลองค์ความรู้ครั้งก่อน ในเพจ Facebook ของทางพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชัยนาทมุนี

..

* กรองศอ คือ เครื่องประดับใช้สวมคอทับลงบนเสื้อ กรองศอนี้บางทีด้านนอกก็ทำแบบกลม บางทีก็มีลักษณะเป็นหยักแหลม ตามลวดลายอาจมีเพชรหรือพลอยประดับ

* พาหุรัด คือ เครื่องประดับชนิดหนึ่ง สวมรัดต้นแขน บ้างก็เรียกว่าทองต้นแขน

* ทับทรวง คือ เครื่องประดับหน้าอกแบบหนึ่ง รูปคล้ายสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ทำด้วยโลหะ เป็นต้น อาจมีการฝังเพชรพลอย ติดอยู่ตรงที่ไขว้สังวาลทับหน้าอก

* รัดประคด คือ ผ้า หรือสายที่ถักด้วยด้ายสำหรับรัดอก หรือรัดเอวของภิกษุสามเณร