จารึกวัดพระบรมธาตุชัยนาท

ภายในวัดพระบรมธาตุวรวิหาร อ.เมืองฯ จ.ชัยนาท ได้ปรากฎร่องรอยของหลักฐานทางประวัติศาสตร์ อยู่ประเภทหนึ่ง ซึ่งเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ประเภทที่เป็นลายลักษณ์อักษร ซึ่งปัจจุบันหลักฐานชิ้นนั้นได้ตั้งตระหง่านอยู่ด้านข้างบันไดทางเข้าพระวิหารวัดพระบรมธาตุวรวิหารนั่นเอง

หลักฐานที่กล่าวข้างต้นมีชื่อเรียกกล่าวตามเอกสารทะเบียนจารึกว่า “จารึกวัดพระบรมธาตุชัยนาท” จารึกวัดพระบรมธาตุชัยนาท จารึกดังกล่าวเป็นจารึกอักษรขอมอยุธยา ภาษาไทย โดยจารึกดังกล่าว มีใจความสำคัญคือกล่าวถึงการซ่อมองค์พระบรมธาตุ และสร้างกำแพงล้อมรอบองค์พระบรมธาตุไว้ด้วย โดยในจารึกมีการระบุศักราชไว้ว่า ปีพุทธศักราช ๒๒๖๐ ซึ่งตรงกับรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้าท้ายสระ (สมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ ๙) แห่งราชวงศ์บ้านพลูหลวง กรุงศรีอยุธยา

จารึกดังกล่าวสร้างจากหิน มีรูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีความกว้าง ๔๐ เซนติเมตร ความสูง ๒๐๖ เซนติเมตร และมีความหนา ๓๗ เซนติเมตร ทะเบียนจารึก ให้ชื่อว่า ชน.๑ ในประชุมศิลาจารึกภาคที่ ๔ ได้กำหนดให้เป็นหลักที่ ๙๗

ศิลาจารึกหลักนี้ เจ้าหน้าที่กองหอสมุดแห่งชาติ (ปัจจุบันคือสำนักหอสมุด แห่งชาติ) ได้เดินทางขึ้นไปสำรวจเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ ปีพุทธศักราช ๒๕๐๗ ได้ทำการอัดสําเนาไว้พร้อมกับอ่านจารึกดังกล่าว

มีการปรากฎข้อมูลของจารึกวัดพระบรมธาตุชัยนาท อยู่ในพระราชหัตถเลขา ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ แห่งบรมราชจักรีวงศ์ ที่มีถึง สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ เมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินอย่างเป็นทางการเพื่อทรงนมัสการพระพุทธชินราช และทรงหล่อพระพุทธชินราชจำลองที่เมืองพิษณุโลก ในปีพุทธศักราช ๒๔๔๔ (ร.ศ.๑๒๐) โดยในพระราชหัตถเลขาฉบับที่ ๔ ดังกล่าว มีข้อความที่กล่าวถึงจารึกวัดพระบรมธาตุชัยนาทว่า “...พระบรมธาตุรูป แปลกแต่เล็ก มีศิลาจารึกอยู่ที่ฐานโพธิ์ แต่เป็นจารึกใหม่ ๆ เป็นอักษรขอมเขียนภาษาไทย ว่าด้วยการเรี่ยไรปฏิสังขรณ์พระธาตุบอกเรือนเงิน ๒ สลึง ๓ สลึง แต่มีที่ควรจะสังเกตอยู่ ๒ แห่ง คือยังเรียกเมืองสรรค์ว่าเมืองแพรกคือแพรกศรีราชา กับกล่าวว่ามีสมเด็จพระรูป เสด็จขึ้นไปในการฉลอง คำนวณดูตกอยู่ในแผ่นดินพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ สมเด็จพระรูปนั้นคงจะเป็นกรมพระเทพามาตย์ พระอรรคมเหษีกลางแผ่นดินพระเพทราชา ซึ่งทรงผนวชเป็นรูปชีอยู่ที่วัดดุสิต นี่เห็นจะเป็นตัวอย่างให้เกิดสมเด็จพระรูปศิริโสภาค มหานาคนารี ขึ้นที่กรุงเทพฯ...”

จะเห็นได้ว่าเมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินไปพบกับจารึกวัดพระบรมธาตุชัยนาท จารึกนี้ยังอยู่บริเวณฐานต้นโพธิ์ภายในวัดซึ่งต่างจากปัจจุบันที่ถูกเคลื่อนย้ายมาประดิษฐานไว้ ณ ข้างบันไดทางขึ้นพระวิหารวัดพระบรมธาตุวรวิหาร