โบราณสถานเทวาลัยมหาเกษตร

 โบราณสถานเทวาลัยมหาเกษตรตั้งอยู่นอกกำแพงเมืองสุโขทัยทางด้านทิศตะวันตก  ชื่อ เทวาลัยมหาเกษตร พบอยู่ ในศิลาจารึกวัดป่ามะม่วงของพระมหาธรรมราชาลิไท ซึ่งทำเมื่อปี พ.ศ. ๑๙๐๔ กล่าวถึง พระมหาธรรมราชาลิไททรงประดิษฐานรูปพระมเหศวร(พระอิศวร) และรูปพระนารายณ์ไว้ที่เทวาลัยมหาเกษตร ในป่ามะม่วงนี้เพื่อเป็นที่สักการะ บูชาของพวกดาบสและพราหมณ์ทั้งหลาย ตั้งแต่ปี พ.ศ. ๑๘๙๒

.

 รูปพระอิศวรและพระนารายณ์ตามที่กล่าวนี้ เชื่อกันว่าตรงกับกลุ่มประติมากรรมเทวรูปสำริด ลอยตัว  นุ่งผ้าและสวมเครื่องประดับ รัดเกล้า รัดต้นแขน อย่างงดงาม ที่เรียกว่าทรงเครื่อง  ปัจจุบันจัดแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รามคำแหง  องค์ที่มีขนาดใหญ่นั้นคือ พระอิศวร สูง ๓.๐๘ เมตร และพระนารายณ์ สูง ๒.๖๗ เมตร

.

 ตัวโบราณสถานที่ประดิษฐานเทวรูปเหล่านี้ มีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ผนังก่อด้วยอิฐ ทั้งผนังและเสามณฑปมีขนาดใหญ่หันหน้าสู่ทิศตะวันออก