-- องค์ความรู้จากเอกสารจดหมายเหตุ : การบูรณะวัดภูเพียง --
 ข้อมูลจากเอกสารจดหมายเหตุ ชุดกรมราชเลขาธิการ รัชกาลที่ 5 กระทรวงศึกษาธิการ ระบุถึงการบูรณะปฏิสังขรณ์วัดสำคัญแห่งหนึ่งในจังหวัดน่าน ซึ่งระบุชื่อในเอกสารว่า “วัดภูเพียง” วัดแห่งนี้อยู่ที่ใด และมีการบูรณะปฏิสังขรณ์สิ่งใดบ้าง
.
 เมื่อเดือนพฤษภาคม ร.ศ. 125 (พ.ศ. 2449)  พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย (พระยศและตำแหน่งในขณะนั้น) ทรงมีลายพระหัตถ์กราบทูลพระเจ้าน้องยาเธอ กรมขุนสมมตอมรพันธุ์ ราชเลขานุการ ความว่า พระองค์ทรงได้รับศุภอักษรพระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดช พระเจ้านครน่านว่า พระเจดีย์ วิหารและระเบียงรอบพระวิหารกับถนนที่วัดภูเพียงชำรุดทรุดโทรมมาก จึงได้บริจาคทรัพย์เพื่อบูรณะปฏิสังขรณ์ โดยได้ดำเนินการดังนี้
 1. ปรับพื้นที่ในบริเวณวัดให้ราบเสมอกัน
 2. ซื้อแผ่นทองแดงหุ้มองค์พระเจดีย์แล้วปิดด้วยทองคำเปลว
 3. ปฏิสังขรณ์วิหารพระเจ้าทันใจ
 4. ปฏิสังขรณ์พระวิหารใหญ่
 5. สร้างถนนที่จะขึ้นไปวัดภูเพียง พร้อมทั้งก่อสร้างรูปนาคสองข้างถนน
.
 เมื่อบูรณะปฏิสังขรณ์เสร็จสิ้นแล้ว จึงมีการจัดงานฉลองวัดภูเพียงเป็นเวลาห้าวัน โดยบรรดาเจ้านายและข้าราชการพร้อมด้วยราษฎรได้ร่วมกันบริจาคซื้อเครื่องไทยทานเพื่อถวายพระสงฆ์ สำหรับกิจกรรมในงานนั้น ช่วงเช้าจะมีการตักบาตรแก่พระสงฆ์และสามเณร ช่วงกลางวันมีการแสดงพระธรรมเทศนา และช่วงค่ำมีการจุดดอกไม้เพลิงและมีหุ่นม่าน ฝ่ายข้าราชการทหารนำการแสดงเพลงฉ่อยและแคนมาช่วย ส่วนข้าราชการพลเรือนช่วยเลี้ยงเครื่องว่างน้ำร้อนน้ำชาทั้งกลางวันกลางคืนจนตลอดงาน
.
 สิ่งที่น่าสนใจของลายพระหัตถ์ฉบับนี้ นอกจากจะทำให้ทราบถึงรูปแบบและลักษณะของงานฉลองสมโภชวัดสำคัญในภาคเหนือแล้ว ยังทำให้เราทราบถึงขนาดและรายละเอียดของสิ่งก่อสร้างต่างๆ ภายในวัดภูเพียง ในยุคสมัยนั้นว่ามีลักษณะอย่างไร มีความกว้างใหญ่เพียงใด ซึ่งหากพิจารณาจากรายชื่อสถานที่ที่ได้รับการปฏิสังขรณ์แล้วก็จะพบว่าวัดภูเพียงในเอกสารนั้นก็คือ “วัดพระธาตุแช่แห้ง” ปูชนียสถานคู่บ้านคู่เมืองน่านนั่นเอง
.
ผู้เขียน: นายธัชพงศ์ พัตรสงวน (นักจดหมายเหตุปฏิบัติการ หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯ พะเยา)
.
เอกสารอ้างอิง:
สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. เอกสารชุดกรมราชเลขาธิการ รัชกาลที่ 5 กระทรวงศึกษาธิการ ร.5 ศ.6 วัด (ภ, ม, ย)/4 เรื่อง วัดภูเพียง เมืองน่าน [ 5 – 7 พ.ค. 125 ].     
#จดหมายเหตุ #องค์ความรู้จากจากจดหมายเหตุ #หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯพะเยา #เอกสารจดหมายเหตุ