พระคเณศ

เลขทะเบียน   ๐๙/๓๑๔/๒๔๙๗

ศิลปะลพบุรี พุทธศตวรรษที่ ๑๕

หินทราย ขนาด สูง ๖๙ เซนติเมตร หน้าตักกว้าง ๓๑.๕ เซนติเมตร

สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ประทานให้กรมศิลปากร เมื่อ พ.ศ.๒๔๗๐

          พระคเณศประทับนั่งขัดสมาธิราบอยู่บนฐานสี่เหลี่ยมด้านหลังทำเป็นซุ้มมีลักษณะเป็นเสาสี่เหลี่ยมหัวเสาเป็นรูปบัวหงาย มีมกรคายนาคสามเศียรอยู่ด้านบน ถัดไปเป็นลายใบไม้สอบขึ้นไปเป็นยอดแหลม

          พระคเณศองค์นี้มีเศียรเป็นช้าง มีงาซ้ายข้างเดียว พระวรกายอวบอ้วน มีสองกร สวมมงกุฎทรงกรวยหรือชฎามกุฎ พระหัตถ์ขวาทรงถืองาที่หักไว้ ส่วนพระหัตถ์ซ้ายและงวงหักหายไปแต่ซ่อมแซมใหม่ บริเวณบั้นพระองค์มีชายผ้าพับย้อนออกมาด้านหน้า ประทับนั่งขัดสมาธิราบโดยฝ่าพระบาทด้านซ้ายและขวาซ้อนทับกัน

          ตามตำนานเล่าว่า พระคเณศหรือพระพิฆเนศวร์เป็นพระโอรสของพระศิวะและพระอุมา บางตำนานก็ว่า เป็นโอรสของพระอุมาองค์เดียว มีลักษณะรูปร่างอวบอ้วน ผิวกายสีแดง  มีเศียรเป็นช้าง มีงาเดียว มีสี่กร สิ่งของที่ถือมีหลายอย่าง อาทิ คฑา จักร วัชระ บ่วงบาศก์ ขอช้าง สังข์ ขนมโมทกะ พาหนะของพระองค์คือ หนู  พระคเณศเป็นหนึ่งในเทพที่สำคัญที่สุดองค์หนึ่งในศาสนาฮินดู โดยเป็นเทพเจ้าแห่งความเฉลียวฉลาด การขจัดอุปสรรค และศิลปวิทยาการ 

          ในปัจจุบันพระองค์เป็นที่นับถือของชาวฮินดูเป็นอย่างยิ่ง เมื่อจะประกอบพิธีกรรมทางศาสนา หรือจัดงานฉลองเกี่ยวกับศาสนาทุกครั้งจะต้องสักการะพระคเณศก่อน เพื่อให้พิธีกรรมและงานดังกล่าวสำเร็จลุล่วงไปโดยปราศจากอุปสรรคใดๆ นอกจากนั้นพระองค์ยังได้รับความนับถืออย่างมากในประเทศไทยและประเทศอื่นๆ ที่นับถือศาสนาพุทธและศาสนาฮินดูอีกด้วย

          จากลักษณะของพระคเณศองค์นี้ที่มีซุ้มสลักเป็นรูปมกรคายนาค เป็นลวดลายที่แสดงถึงอิทธิพลศิลปะเขมรแบบเกาะแกร์ (ราว พ.ศ.๑๔๖๔ – พ.ศ.๑๔๘๘)

Ganesha

Registration No. 09/314/2497

Lopburi Art, ca. 10th century

Sandstone, Height 69 cm. Width 31.5 cm.

Donated by Somdet Phra Maha Viravong to the Fine Arts Department in 1927.

          This Ganesha is sitting on the square base under a leaf-decorated arch. He bears an  elephant’s head with a tusk, he is chubby, has two arms and is wearing a crown. In his right hand he holds a broken tusk. His left hand and trunk have been restored. The design of the background is reminiscent of the Khmer Koh Ker art style (921 – 945).

          Ganesha is a son of Siva and Uma. He is represented as a short pot-bellied man with red skin; he has an elephant’s head bearing a single tusk and has four arms. In his hands he holds a gada, a cakra (wheel), a vajra (thunderbolt), an elephant hock, a noose and a sweet called Modaka. His mount is a rat.

          Ganesha is one of the most popular Hindu Gods. He is revered as the remover of all obstacles, the god of art and wisdom. Ganesha is extremely respected by Hindus and Buddhists in Thailand and abroad and is always invoked before other deities during religious ceremonies and rituals.