โบราณสถานวัดป่ามะม่วง
.
          เป็นวัดที่ตั้งอยู่นอกกำแพงเมืองสุโขทัยทางด้านทิศตะวันตก หรือที่เรียกว่าเขตอรัญญิก สิ่งก่อสร้างภายในวัดประกอบไปด้วย ฐานเจดีย์ทรงระฆังขนาดใหญ่ซึ่งองค์ระฆังได้ชำรุดหักหายไปแล้ว ฐานโบสถ์ก่อด้วยอิฐ และเจดีย์รายก่อด้วยอิฐกระจายอยู่ทั่วไปจำนวน ๑๒ องค์ ล้อมรอบเจดีย์ประธานและเจดีย์รายด้วยกำแพงแก้วก่ออิฐ ทำลักษณะคล้ายซี่ลูกกรง
         วัดป่ามะม่วงแห่งนี้สันนิษฐานว่าเป็นวัดป่ามะม่วงที่ถูกกล่าวถึงในจารึกหลายหลัก ซึ่งระบุว่าสร้างในปี พ.ศ.๑๙๑๔ โดยพระมหาธรรมราชาที่ ๑ (พญาลิไท) เพื่อเป็นวัดสำหรับพระมหาสามีสังฆราช ผู้ที่เรียนจบพระไตรปิฎกจากลังกาทวีป ที่ทรงให้บัณฑิตไปอาราธนาจากเมืองพัน และข้อความในจารึกเป็นการกล่าวถึงเรื่องราวต่างๆ ของพระองค์ ตั้งแต่ยังทรงครองเมืองศรีสัชนาลัย ได้เสด็จมาปราบจลาจลที่เมืองสุโขทัย และปราบดาภิเษกขึ้นเป็นกษัตริย์ที่เมืองสุโขทัย และยังเล่าเรื่องที่พญาลิไททรงเสด็จออกผนวช และประทับ ณ วัดป่ามะม่วงแห่งนี้
         จารึกวัดป่ามะม่วงพบทั้งสิ้น ๔ หลัก แต่ที่พบในบริเวณวัดป่ามะม่วงมีเพียง ๑ หลัก คือ ศิลาจารึกวัดป่ามะม่วงภาษาบาลี (หลักที่ ๖) ในส่วนอีกสามหลักถูกเคลื่อนย้ายไปจากที่เดิม ได้แก่ ศิลาจารึกวัดป่ามะม่วงภาษาเขมร (หลักที่ ๔) ศิลาจารึกวัดป่ามะม่วงภาษาไทย (หลักที่ ๕) และ ศิลาจารึกวัดป่ามะม่วงภาษาไทย (หลักที่ ๗)
.
         เอกสารอ้างอิง
- อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย กรมศิลปากร. “การศึกษาทางโบราณคดีเพื่อจัดลำดับอายุสมัยของแหล่งศิลปกรรมเมืองสุโขทัย ปีงบประมาณ ๒๕๖๑” โครงการการศึกษาทางโบราณคดีเพื่อจัดลำดับอายุสมัยของแหล่งศิลปกรรมเมืองสุโขทัย อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย สำนักศิลปากรที่ ๖ สุโขทัย กรมศิลปากร.
- อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย กรมศิลปากร. ทำเนียบโบราณสถาน อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ฉบับปรับปรุง พุทธศักราช ๒๕๖๑. พิมพ์ครั้งที่ ๒. สุโขทัย : อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย กรมศิลปากร, ๒๕๖๑.