- โบราณสถานวัดศรีโทล -

.

 โบราณสถานวัดศรีโทลตั้งอยู่นอกกำแพงเมืองสุโขทัยทางด้านทิศตะวันตก ห่างจากประตูอ้อหรือประตูเมืองด้านทิศตะวันตกไปประมาณ ๕๐๐ เมตร  ถือเป็นโบราณสถานสำคัญอีกแห่งหนึ่งในเขตอรัญญิก เมืองเก่าสุโขทัย

.

โบราณสถานแห่งนี้ประกอบด้วย มณฑปเป็นประธานของวัด ซึ่งเดิมเคยประดิษฐานพระพุทธรูปที่ได้ชำรุดหักพังไปหมดแล้ว มณฑปก่อขึ้นจากอิฐเป็นห้องสี่เหลี่ยม มีเสาสี่เหลี่ยมก่อด้วยอิฐขนาดใหญ่เพื่อรองรับส่วนบนที่เป็นหลังคาก่ออิฐน้ำหนักมาก  อาคารที่มีเครื่องบนก่อด้วยอิฐนี้แสดงระดับศักดิ์ความสำคัญของตัวอาคารประดิษฐานพระพุทธรูป ว่าแตกต่างจากวิหาร  ซึ่งเห็นเหลือแต่ฐานกับเสาที่ตั้งชิดกันอยู่ข้างหน้า  ตัววิหารเดิมมีส่วนบนเป็นเครื่องไม้มุงกระเบื้อง เป็นสถานที่สำหรับประชาชนทั่วไปเข้าไปเพื่อนมัสการพระพุทธรูปที่ประดิษฐานอยู่ในมณฑป องค์ประกอบทั้งหมดน่าจะเป็นการจำลองภาพสมัยพุทธกาลเมื่อพระพุทธองค์ประทับอยู่ในพระคันธกุฎี หรือกุฏิส่วนพระองค์ในพระอารามแห่งใดแห่งหนึ่ง  โดยมีวิหารสำหรับเป็นสถานที่ให้สาธุชนใช้เป็นที่สักการะพระพุทธองค์  เป็นอาคารที่แยกสัดส่วนต่างหากจากพระคันธกุฎี

.

 ชื่อวัดศรีโทล ปรากฏอยู่ในศิลาจารึกหลักที่ ๔ วัดป่ามะม่วง ภาษาเขมร (ด้านที่ ๔ บรรทัดที่ ๑๑-๑๔) ความว่า “...พระมหาเถร...ผู้ทรงพระไตรปิฎกมาจากลังกาทวีปประจำอยู่...สีโทลโดยทิศทักษิณของป่ามะม่วง (เขียน) พระคาถาไว้สรรเสริญ พระเกียรติยศทั้งปวง...”  ทำให้สันนิษฐานว่าเดิมโบราณสถานวัดศรีโทลแห่งนี้เป็นที่จำพรรษาของพระมหาเถรผู้ทรงความรู้ในพระไตรปิฎกจากลังกาทวีป  พระมหาเถรผู้นี้ เชื่อกันว่าคือผู้ประพันธ์คาถาสรรเสริญพระเกียรติ พระมหาธรรมราชาลิไท ที่ทรงผนวช ณ ป่ามะม่วง เมื่อปี พ.ศ. ๑๙๐๔ (อ่านข้อมูลจารึกหลักนี้เพิ่มเติมได้ตามลิ้งก์นี้ >>> https://db.sac.or.th/inscriptions/inscribe/detail/1329)