การปกครองท้องที่เริ่มต้นในสมัยรัชกาลที่ 5 ทางมีพระราชดำริให้มีการฟื้นฟูการปกครองระดับหมู่บ้านที่มีมาแต่เดิมขึ้นใหม่ ทรงทดลองจัดระเบียบการปกครองตำบลและหมู่บ้านขึ้นที่ อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เมื่อ ร.ศ.111 ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 6 ได้มีการตราพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ พ.ศ.2457 ขึ้นใช้บังคับแทนและใช้มาถึงปัจจุบัน

การบริหารราชการตำบล มีพนักงานปกครองตำบลคือ 1.กำนัน 2.แพทย์ประจำตำบล และ3.สารวัตรกำนัน สารวัตรกำนันในตำบลหนึ่งๆ ให้มีสารวัตรกำนันจำนวน 2 คน ทำหน้าที่เป็นผู้ช่วยและรับใช้สอยของกำนัน ผู้ที่จะเป็นสารวัตรกำนันนั้นแล้วแต่กำนันจะร้องขอให้เป็น แต่ต้องได้รับความเห็นชอบของผู้ว่าราชการจังหวัด

ใน ร.ศ.128 พระยาราชฤทธานนท์ ปลัดมณฑลจันทบุรี ได้แจ้งไปยังอำเภอต่างๆในจังหวัดจันทบุรี ซึ่งเดิมมี 5 อำเภอ คือ เมือง พลอยแหวน พลิ้ว ขลุง และท่าหลวง ให้สำรวจและรายงานรายชื่อสารวัตรกำนันที่รับราชการอยู่ในปัจจุบันนั้น เพื่อลงทะเบียนกับมณฑลให้ถูกต้องตามจริง โดยมีรายชื่อสารวัตรกำนัน ในสมัยนั้นตามบัญชีรายชื่อในเอกสารจดหมายเหตุ รหัส (13)มท 2.1/12

หากท่านใดสนใจสืบค้นเรื่องราวดังกล่าวยังมีเอกสารอีกหลายปึกที่กล่าวถึงเรื่องการปกครองท้องที่ กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน แพทย์ประจำตำบล และสารวัตรกำนัน ซึ่งสามารถสืบค้นโดยตรงได้ที่หอจดหมายเหตุแห่งชาติ จันทบุรี หรือสืบค้นออนไลน์ ที่ https://archives.nat.go.th หรือ Application: NAT Archives (สำหรับ IOS และ android)

ผู้เขียน

นายอดิศร สุพรธรรม(นักจดหมายเหตุชำนาญการ)

เอกสารอ้างอิง

หอจดหมายเหตุแห่งชาติจันทบุรี. (13)มท 2.1/12 เอกสารกระทรวงมหาดไทย ชุดมณฑลจันทบุรี เรื่องให้อำเภอส่งรายชื่อสารวัตรกำนัน (12 มิ.ย. – 15 ก.ย. ร.ศ.128)