สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ผู้มีคุณูปการต่อพระพุทธศาสนา

เนื่องในวโรกาสน้อมรำลึกแห่งการสิ้นพระชนม์ ครบรอบเป็นปีที่ ๑๐๐ ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ที่จะมีขึ้นในพุทธศักราช ๒๕๖๔ เพื่อเป็นการถวายพระเกียรติ จึงขอเชิญพระประวัติและผลงานของพระองค์มาเผยแพร่ให้สาธารณชนได้รับทราบคุณูปการมากมายที่มีต่อพระพุทธศาสนาและประเทศไทย เพื่อความซาบซึ้งในพระเกียรติคุณ และภาคภูมิใจในความเป็นสังฆราชาของชาวไทย ดังนี้

ด้านความมีศรัทธาต่อพระพุทธศาสนาตามโบราณราชประเพณี มีการสร้างคัมภีร์ใบลานถวายวัดเพื่อสืบต่ออายุพระพุทธศาสนาและเป็นปัจจัยแก่พระนิพพานในอนาคตกาลตามคติความเชื่อของพุทธศาสนิกชน พระองค์ทรงสร้างคัมภีร์ใบลานไว้จำนวนมาก ปรากฏจากการสำรวจ อนุรักษ์ จัดทำทะเบียน แหล่งเอกสารโบราณวัดบวรนิเวศวรวิหาร เมื่อปี ๒๕๕๑-๒๕๕๒ โดยสำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร ดำเนินการจัดระบบคัมภีร์ใบลานวัดบวรนิเวศ ตามหลักฐานบัญชีชื่อเรื่องที่รวบรวมได้ พระองค์ได้สร้างคัมภีร์พระไตรปิฎกในหมวดพระวินัยปิฎกอย่างน้อย ๕ เรื่อง ได้แก่ ภิกขุนีวิภังค์ นิสสัคคิยปาจิตตีย์ ปาจิตตีย์ จูฬวัคค์(ทองทึบ) จูฬวัคค์(รักทึบ) โดยใช้ชื่อผู้สร้างคัมภีร์เป็นอักษรขอม ภาษาบาลี ว่า “มนุสฺสนาคมานโว” อันเป็นเครื่องยืนยันได้ว่า พระองค์เลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนาอย่างมั่นคงซึ่งเป็นจริยวัตรที่พระองค์ปฏิบัติอย่างงดงามเป็นแบบอย่างพุทธศาสนิกชนในภายหลังได้เป็นอย่างดี

พระองค์ทรงจัดการปกครองคณะสงฆ์ภายในพระราชอาณาจักรให้เป็นระเบียบตามพระธรรมวินัยอันเป็นผลให้เกิดพระราชบัญญัติลักษณะปกครองคณะสงฆ์ขึ้นเป็นครั้งแรกเมื่อ พ.ศ.๒๔๔๕ พระราชบัญญัตินี้ จัดแบ่งส่วนการปกครองเป็นส่วนกลางและส่วนภูมิภาค มีเถรสมาคม มีเจ้าคณะใหญ่และเจ้าคณะ จนถึงเจ้าอาวาสปกครองบังคับบัญชากันเป็นชั้นๆ ตามลำดับ เถรสมาคมอยู่ในฐานะเป็นที่ทรงปรึกษาในการพระศาสนาของพระมหากษัตริย์ พระองค์เป็นประธานในเถรสมาคม ทรงวางกฎระเบียบต่างๆ อันเป็นการส่งเสริมให้พระภิกษุสามเณรประพฤติปฏิบัติพระธรรมวินัยด้วยความเรียบร้อย
สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส แม้ว่าจะทรงเป็นเจ้านายสุขุมาลชาติ แต่ในสมัยที่ทรงบริหารการคณะสงฆ์ และทรงจัดการศึกษาของชาติในส่วนหัวเมืองทั่วพระราชอาณาจักร ก็ได้เสด็จออกไปตรวจการณ์คณะสงฆ์และการศึกษาในหัวเมืองมณฑลต่างๆทั่วพระราชอาณาจักรเท่าที่จะสามารถเสด็จไปถึงเป็นครั้งคราวอยู่เสมอ บางแห่งที่เสด็จไป ต้องทรงลำบากพระวรกายเป็นอย่างมากบ่อยครั้งต้องเสด็จดำเนินไปด้วยพระบาทเปล่า จากตำบลหนึ่งไปสู่อีกตำบลหนึ่ง แต่พระองค์ก็ทรงมีพระขันติและวิริยะอุตสาหะ เพื่อความเจริญรุ่งเรืองของพระศาสนาและการศึกษาของชาติ โดยมิเคยทรงนึกถึงความทุกข์ยากส่วนพระองค์
พระกรณียกิจและจริยาวัตรต่าง ๆ ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ดังกล่าวมาแล้ว ย่อมแสดงให้เห็นว่า ได้ทรงพระปรีชาสามารถอย่างยิ่ง ทรงบำเพ็ญประโยชน์อันเป็นพระคุณูปการแก่พระศาสนาและประเทศชาติอย่างใหญ่หลวง ทรงดำรงพระชนมชีพอยู่เพื่อความเจริญวัฒนาสถาพรของพระศาสนาและชาติโดยแท้ จึงสมเป็นปูชนียบุคคลที่ควรเคารพบูชาของชาติไทย เป็นผู้ที่อนุชนจะพึงเคารพบูชาและถือเป็นเนตติแบบอย่างในการบำเพ็ญประโยชน์แก่พระศาสนาและประเทศชาติสืบไป
เกียรติประวัติของพระองค์ เป็นที่รับทราบแก่ชาวโลก จนในที่สุด เมื่อวันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ๒๕๖๒ ที่ประชุมใหญ่สมัยสามัญขององค์การยูเนสโก ครั้งที่ ๔๐ มีมติรับรองการร่วมเฉลิมฉลองในวาระครบรอบบุคคลสำคัญและเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ในวาระปี ๒๕๖๓-๒๕๖๔ ได้ยกย่อง สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส เป็นบุคคลสำคัญของโลก สาขาสันติภาพ ครบ ๑๐๐ ปี แห่งการสิ้นพระชนม์ (๒ สิงหาคม ๒๔๖๔) ในการนี้ พุทธศาสนิกชนชาวไทย ควรร่วมจิตน้อมใจจัดกิจกรรม เพื่อเชิดชูพระเกียรติคุณ และเผยแพร่ คุณงามความดีและจริยวัตรอันงดงามให้เป็นแบบอย่างที่ดีแก่อนุชนคนรุ่นหลังซึ่งจะส่งผลให้อยู่ร่วมกันอย่างสันติ สืบไป

------------------------------------------
เรียบเรียงข้อมูล : นายวัฒนา พึ่งชื่น นักภาษาโบราณชำนาญการพิเศษ กลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก สำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร
------------------------------------------

(จำนวนผู้เข้าชม 34591 ครั้ง)