มหามกุฎราชสันตติวงศ์ ๗ พฤศจิกายน ๒๔๒๘ วันประสูติพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร

       พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร เป็นพระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา ที่ประสูติแต่หม่อมเอม โสณกุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม กุณฑลจินดา) เมื่อประสูติทรงดำรงสกุลยศเป็นหม่อมเจ้าธานีนิวัต ประสูติเมื่อวันที่ ๗ พฤศจิกายน ๒๔๒๘

       ในรัชกาลที่ ๕ ทรงศึกษาที่มหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ด ประเทศอังกฤษ ได้รับปริญญาตรี (Honour School of Oriental Studies) ทรงได้รับปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ทางกฎหมาย (Doctor of Laws-LL.D.) จากมหาวิทยาลัยฟาร์อีสเทิร์น มะนิลา ประเทศฟิลิปปินส์ และปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์จากมหาวิทยาลัยในประเทศหลายแห่ง เมื่อพุทธศักราช ๒๔๕๒ ทรงเข้ารับราชการเป็นปลัดกรมพลำภัง กระทรวงมหาดไทย ครั้นพุทธศักราช ๒๔๕๓ ทรงเป็นข้าหลวงมหาดไทยมณฑลกรุงเก่า และทรงเป็นราชเลขานุการในสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในปีเดียวกัน 

       ถึงรัชกาลที่ ๖ เมื่อพุทธศักราช ๒๔๕๖ ทรงเป็นผู้ช่วยเลขานุการฝ่ายต่างประเทศ พุทธศักราช ๒๔๖๑ ทรงเป็นผู้ช่วยราชเลขาธิการ เลขานุการเสนาบดีสภา และเลขานุการองคมนตรีสภา ครั้นพุทธศักราช ๒๔๖๒ ทรงเป็นราชเลขานุการฝ่ายต่างประเทศ ต่อมาเมื่อพุทธศักราช ๒๔๖๕ ทรงสถาปนาเป็นพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต พุทธศักราช ๒๔๖๙ ทรงเป็นเสนาบดีกระทรวงธรรมการ และเป็นกรรมการราชบัณฑิตยสภา จนถึงรัชกาลที่ ๙ เมื่อพุทธศักราช ๒๔๙๐ เป็นอภิรัฐมนตรีและร่วมอยู่ในคณะซึ่งทำหน้าที่ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ และพุทธศักราช ๒๔๙๒ ทรงดำรงตำแหน่งประธานองคมนตรี ครั้นวันที่ ๘ พฤษภาคม ๒๔๙๓ ทรงได้รับสถาปนาเป็นพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร ต่อมาพุทธศักราช ๒๔๙๔ เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ และพุทธศักราช ๒๔๙๕ เป็นประธานองคมนตรี และพุทธศักราช ๒๕๐๖ เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในขณะที่พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรเสด็จเยือนประเทศญี่ปุ่น

       พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๙ เมื่อวันที่ ๘ กันยายน ๒๕๑๗ สิริพระชันษา ๘๙ ปี

       พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร เป็นพระราชนัดดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ ที่สืบสายจากพระบรมชนกนาถ

ภาพ : พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร กับหม่อมประยูร โสณกุล ณ อยุธยา