เพชรบุรีเป็นเมืองที่มีมรดกด้านศิลปวัฒนธรรมเป็นจำนวนมาก ทั้งวัด วัง และย่านเมืองเก่า เป็นแหล่งงานศิลปกรรมชิ้นเอกตั้งแต่สมัยอยุธยา จนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ ดังที่กล่าวมาเพชรบุรีจึงเป็นเมืองที่กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เสด็จฯ มาทอดพระเนตรแหล่งมรดกด้านศิลปวัฒนธรรมบ่อยครั้ง เช่น

- วันที่ ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๑๓ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จฯ เป็นการส่วนพระองค์พร้อมด้วยสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี (พระอิสริยยศในขณะนั้น) เสด็จไปทอดพระเนตรและทรงศึกษาโบราณสถานและศิลปวัตถุ ในพื้นที่จังหวัดเพชรบุรี ได้แก่

      วัดใหญ่สุวรรณรามวรวิหาร เสด็จทอดพระเนตรศาลาการเปรียญ พระอุโบสถ ภาพผนัง และพระพุทธรูปสำคัญในวัด

      วัดกำแพงแลง เสด็จทอดพระเนตรโบราณสถาน

      วัดไผ่ล้อม ทอดพระเนตรภาพปูนปั้นในห้องหลังอุโบสถ

      วัดชีว์ประเสริฐ ทอดพระเนตรธรรมาสน์บุษบกบนศาลาการเปรียญ

      วัดเพชรพลี ทอดพระเนตรธรรมาสน์บุษบกของโบราณบนศาลาการเปรียญ ทอดพระเนตรเจดีย์ใหญ่ และพิพิธภัณฑ์ของวัด

      วัดเกาะ เสด็จเข้าสู่อุโบสถ ทอดพระเนตรภาพผนัง แล้วเสร็จเสด็จขึ้นยังศาลาการเปรียญ ทอดพระเนตรภาพเขียนและธรรมาสน์บุษบก

      วัดพลับพลาชัย เสด็จเข้าสู่อุโบสถ ทอดพระเนตรลายสลักไม้ที่ประตูอุโบสถ

      วัดมหาธาตุวรวิหาร เสด็จเข้าสู่พระวิหาร ทอดพระเนตรภาพผนัง ทอดพระเนตรพิพิธภัณฑ์ของวัด

      พระนครคีรี เสด็จไปยังพระที่นั่งเพชรภูมิไพโรจน์ ทรงถวายบังคมพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จากนั้นเสด็จไปถวายบังคมพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ พระที่นั่งเวชยันต์วิเชียรปราสาท เสด็จทอดพระเนตรพระที่นั่งต่างๆ

      วัดมหาสมณารามราชวรวิหาร เสด็จเข้าสู่พระอุโบสถ ทอดพระเนตรภาพผนัง

      วัดสระบัว เสด็จเข้าสู่อุโบสถ ทอดพระเนตรลายปูนปั้นต่าง ๆ ซึ่งเป็นฝีมือโบราณ

      วัดพระพุทธไสยาสน์ เสด็จขึ้นสู่วิหารพระพุทธไสยาสน์ ทอดพระเนตรพระพุทธไสยาสน์

- วันที่ ๒๗ พฤษภาคม ๒๕๑๕ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จฯ พร้อมด้วยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี (พระอิสริยยศในขณะนั้น) มายังจังหวัดเพชรบุรี มีพระราชกรณียกิจดังนี้

      วัดพระพุทธไสยาสน์ เสด็จเข้าวิหารพระพุทธไสยาสน์ แล้วทอดพระเนตรบริเวณวัด

      วัดสระบัว ทอดพระเนตรอุโบสถและโบราณสถานโดยรอบ

      พระนครคีรี เสด็จไปยังพระที่นั่งเวชยันต์วิเชียรปราสาท ทรงจุดธูปเทียนเครื่องราชสักการะและทรงถวายบังคมพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว แล้วเสด็จไปยังพระที่นั่งราชธรรมสภา เสวยพระกระยาหารกลางวัน ประทับพักพระราชอิริยาบถและเสวยพระสุธารสชา จากนั้นเสด็จฯ ไปยังพระธาตุจอมเพชร เพื่อทรงบำเพ็ญพระราชกุศลวิสาขบูชา ทรงจุดธูปเทียนเครื่องนมัสการบูชาพระบรมธาตุ จากนั้นเสด็จทอดพระเนตรโบราณสถาน ณ พระอุโบสถวัดพระแก้วน้อยซึ่งอยู่บริเวณนั้น

- วันที่ ๑ มิถุนายน ๒๕๑๕ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จฯ เป็นการส่วนพระองค์พร้อมด้วยสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี (พระอิสริยยศในขณะนั้น) เสด็จไปทอดพระเนตรวิหารและอุโบสถวัดเขาบันไดอิฐ วัดคงคาราม และถ้ำเขาหลวง อำเภอเมืองเพชรบุรี

- วันที่ ๑๐ มิถุนายน ๒๕๑๗ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จฯ เป็นการส่วนพระองค์ไปทอดพระเนตรโบราณสถานวัดใหญ่สุวรรณารามราชวรวิหาร สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี (พระอิสริยยศในขณะนั้น) โดยเสด็จฯ

- วันที่ ๑๗ มิถุนายน ๒๕๑๗ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จฯ เป็นการส่วนพระองค์ไปยังวัดเขาตะเครา อำเภอบ้านแหลม สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี (พระอิสริยยศในขณะนั้น) โดยเสด็จฯ

- วันที่ ๑๙ มิถุนายน ๒๕๑๗ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จฯ เป็นการส่วนพระองค์ไปยังพระนครคีรี และวัดยาง สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี (พระอิสริยยศในขณะนั้น) โดยเสด็จฯ

- วันที่ ๕ มิถุนายน ๒๕๒๘ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี (พระอิสริยยศในขณะนั้น) เสด็จฯ มาทอดพระเนตรจิตรกรรมฝาผนังที่วัดใหญ่สุวรรณารามราชวรวิหาร 

- วันที่ ๑๖ สิงหาคม ๒๕๕๑ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี โดยเสด็จสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ (พระอิสริยยศในขณะนั้น) มาทรงบำเพ็ญพระราชกุศลในวันธรรมสวนะ และทอดพระเนตรศาลาการเปรียญที่วัดใหญ่สุวรรณารามราชวรวิหาร

นอกจากดังที่กล่าวมานี้ กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ ยังได้เสด็จฯ มายังแหล่งประวัติศาสตร์และโบราณสถานในจังหวัดเพชรบุรีอีกหลายครั้ง นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณต่อชาวเพชรบุรีอย่างหาที่สุดมิได้

ภาพ : สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินพร้อมด้วยสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี (พระอิสริยยศในขณะนั้น) เสด็จไปทอดพระเนตรวิหารและอุโบสถวัดเขาบันไดอิฐ