-- องค์ความรู้จากเอกสารจดหมายเหตุ : เด็กในเกณฑ์ --
 เด็กในเกณฑ์ไม่ใช่การเกณฑ์เด็กไปเป็นทหาร แต่หมายถึงการให้เด็กที่มีอายุถึงเกณฑ์เข้ารับการศึกษาภาคบังคับระดับประถมศึกษา โดยรัฐรับจัดการให้ทั้งค่าเล่าเรียน อุปกรณ์การศึกษา และชุดนักเรียน
 กระทรวงศึกษาธิการกำหนดให้โรงเรียนประถมศึกษาทุกแห่งรายงานจำนวนเด็กในเกณฑ์บังคับเป็นประจำทุกปี เพื่อรวบรวมเป็นสถิติสำหรับวางแผนงบประมาณใช้จ่ายในแต่ละภาคการศึกษา หรือเตรียมความพร้อมสร้างโรงเรียนขยายโอกาสจากระดับชั้นประถมศึกษาถึงระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น
 จากเอกสารจดหมายเหตุของสำนักงานประถมศึกษาอำเภอเมืองพะเยา มีเอกสารของโรงเรียนบ้านร่องปอ ตำบลดงเจน ลงวันที่ 7 สิงหาคม พ.ศ. 2532 รายงานจำนวนเด็กในเกณฑ์การศึกษาภาคบังคับเข้าเรียนให้เห็นเป็นตัวอย่างดังนี้
 1. โรงเรียนมีเด็กในเกณฑ์บังคับรวมทั้งสิ้น 19 คน
 2. เด็กมาเข้าเรียนครบทุกคน
 3. ไม่มีปัญหาเรื่องเอกสารการเกิด
 4. ไม่มีเด็กขอยกเว้นเข้าเรียน
 5. ไม่มีเด็กบังคับย้ายไปเรียนที่อื่น
 6. เด็กมาเข้าเรียนทั้ง 19 คน
 หากอย่างไรก็ตาม รายงานครั้งนี้ไม่ปรากฏเรื่องสวัสดิการต่างๆ ให้กับนักเรียนดังที่ได้กล่าวไว้แต่ต้น จึงสันนิษฐานว่า สำนักงานการประถมศึกษาอำเภอเมืองพะเยาคงจะรวบรวมตัวเลขของแต่ละโรงเรียนเพื่อนำส่งจังหวัด แล้วต่อไปถึงกระทรวงศึกษาธิการสำหรับใช้ดำเนินการกับนโยบายอื่นๆ ต่อไป
 อย่างไรก็ดี ถึงแม้รายงานเด็กในเกณฑ์ฉบับนี้จะมีเพียงตัวเลขดังกล่าว แต่ถือว่าเป็นเอกสารชั้นต้น (Primary Source) สมบูรณ์ อีกทั้งยังเป็นต้นฉบับหาใช่สำเนาจัดเก็บในสำนักงาน จึงมีคุณค่าให้ผู้สนใจค้นคว้า วิเคราะห์ ประกอบเอกสารที่เกี่ยวเนื่องได้เป็นอย่างดีต่อไป
ผู้เขียน: นายธานินทร์ ทิพยางค์ (นักจดหมายเหตุ หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯ พะเยา)
เอกสารอ้างอิง:
หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯ พะเยา. เอกสารสำนักงานการประถมศึกษาจังหวัดพะเยา (5) ศธ 3.1.2/11 เรื่อง โรงเรียนบ้านร่องปอส่งรายงานจำนวนเด็กในเกณฑ์ที่บังคับมาเข้าเรียน ปีการศึกษา 2532 [ 7 - 9 ส.ค. 2532 ].
#จดหมายเหตุ #องค์ความรู้จากจากจดหมายเหตุ #หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯพะเยา #เอกสารจดหมายเหตุ