พระราชพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร (พระแก้วมรกต)
พระราชพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร (พระแก้วมรกต) มีมาตั้งแต่สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ในสมัยนั้นได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเครื่องทรงถวายพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรสำหรับฤดูร้อนและฤดูฝน อย่างละสำรับ และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนเครื่องทรงตามฤดูกาล ครั้นถึงรัชกาลที่ 3 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเครื่องทรงสำหรับฤดูหนาวถวายอีกสำรับหนึ่ง พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร จึงทรงเครื่องทรง 3 อย่าง ตามฤดูกาลมาจนถึงทุกวันนี้
ในโอกาสที่กรุงรัตนโกสินทร์ครบ 200 ปี สำนักพระราชวังได้ทำการบูรณะซ่อมแซมเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร ทั้ง 3 ฤดู เฉพาะในส่วนที่ชำรุดเนื่องจากได้ใช้งานต่อเนื่องมาโดยตลอด ต่อมาในภายหลังพบว่าเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรชำรุดมากขึ้น ควรจะต้องซ่อมแซมอีก แต่ด้วยความที่เครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรชุดนี้เป็นยอดฝีมือของ ช่างโบราณช่วงสมัยปลายกรุงศรีอยุธยาต่อกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้น จึงไม่สามารถหาช่างฝีมือซ่อมแซมให้เหมือนเดิมหรือทำให้เกิดความกลมกลืนทั้ง ในด้านวัตถุและฝีมือได้ กรมธนารักษ์ สำนักพระราชวัง และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ได้พิจารณาเห็นพ้องต้องกันว่า สมควรอนุรักษ์และรักษาเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรชุดเดิมไว้ให้ เป็นศิลปกรรมและมรดกอันล้ำค่ามิให้ชำรุดมากขึ้นกว่าเดิม และได้ดำริจัดสร้างเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรชุดใหม่ขึ้นเพื่อใช้ ประกอบพระราชพิธีผลัดเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรตามโบราณราช ประเพณีขึ้นเพื่อเป็นการทดแทน ถวายเป็นพุทธบูชา และเพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเนื่องในโอกาส มหามงคลพระราชพิธีกาญจนาภิเษก พุทธศักราช 2539
การจัดสร้างเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรชุดใหม่ได้แล้วเสร็จ และได้นำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายตามลำดับ ดังนี้
วันที่ 25 พฤศจิกายน 2539 ทูลเกล้าฯ ถวายเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรฤดูหนาว
วันที่ 23 มีนาคม 2540 ทูลเกล้าฯ ถวายเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรฤดูร้อน
วันที่ 20 กรกฎาคม 2540 ทูลเกล้าฯ ถวายเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรฤดูฝน
พระราชพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรนั้นกระทำกัน 3 ครั้งในแต่ละปี ในสมัยก่อนพระมหากษัตริย์ทรงประพรมน้ำพระพุทธมนต์ในการพระราชพิธีเปลี่ยน เครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรพระราชทานแก่เจ้านายและขุนนางที่เฝ้าฯ อยู่ภายในพระอุโบสถเท่านั้น แต่ในรัชกาลปัจจุบัน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระมหากรุณาเสด็จฯ มาพระราชทานน้ำพระพุทธมนต์แก่ประชาชนที่มาคอยเฝ้าฯ รับเสด็จรอบ ๆ พระอุโบสถด้วย
พระราชพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร ในแต่ละปีมีกำหนดเวลา ดังนี้
วันแรม 1 ค่ำ เดือน 4 เสด็จฯ ไปทรงเปลี่ยนเครื่องทรงฤดูหนาวเป็นฤดูร้อน
วันแรม 1 ค่ำ เดือน 8 เสด็จฯ ไปทรงเปลี่ยนเครื่องทรงฤดูร้อนเป็นฤดูฝน
วันแรม 1 ค่ำ เดือน 12 เสด็จฯ ไปทรงเปลี่ยนเครื่องทรงฤดูฝนเป็นฤดูหนาว
(ที่มา : จดหมายข่าวสำนักราชเลขาธิการ ปีที่ 21 ฉบับที่ 1 ตุลาคม 2549 - มกราคม 2550 หน้า 68 - 69.)
(จำนวนผู้เข้าชม 31301 ครั้ง)