ต้นแบบกระถางธูปสังเค็ดงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พ.ศ. ๒๔๕๓ พระราชทานวัดจีนและศาลเจ้า ติดหน้าสิงห์ ๒ ข้าง

         สมัยรัตนโกสินทร์ พ.ศ. ๒๔๕๓

         ส่งมาจากห้องกลางกระทรวงมหาดไทย เมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. ๒๔๗๑ 

         ปัจจุบันจัดแสดง ณ พระทีนั่งพรหมเมศธาดา หมู่พระวิมาน พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

         กระถางธูปสังเค็ดการถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๓ ลักษณะเป็นกระถางธูปทองเหลืองติดรูปหน้าสิงห์สองข้าง ปากกระถางผาย คอคอด ส่วนกลางป่อง เชิงสูงตั้งตรง ฐานเป็นวงแหวนซ้อนกันสี่ชั้น ส่วนกลางของกระถางธูปมีจารึกอักษรไทยประดิษฐ์เลียนแบบตัวอักษรจีนอ่านว่า “จปร” ซึ่งเป็นอักษรพระปรมาภิไธยย่อของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มาจากคำว่า “มหาจุฬาลงกรณ์ปรมราชาธิราช” ด้านบนเป็นข้อความอักษรจีน เรียงจากซ้ายไปขวา คำว่า “護我大行” แปลว่า ปกป้องคุ้มครองข้าพเจ้าสู่การเดินทาง (หมายถึงรัชกาลที่ ๕ เสด็จสวรรคต) ด้านซ้ายของกระถางธูปมีข้อความในแนวตั้งว่า “皇暹叻丹那高成查百式拾玖殺旦” แปลว่า ในปีที่ ๑๒๙ ของราชวงศ์สยามแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ (พ.ศ. ๒๔๕๓) และด้านขวาของกระถางธูปมีข้อความว่า “第六代御贈” พระราชทานโดย รัชกาลที่ ๖

         กระถางธูปสังเค็ดใบนี้ มีประวัติว่าเป็นรายการวัตถุลำดับที่ ๑๔ ในบัญชีเคลื่อนย้ายมาจากห้องกลางกระทรวงมหาดไทยเมื่อช่วงเดือนสิงหาคม พ.ศ. ๒๔๗๑ โดย รองอำมาตย์เอก หลวงวิสูตร์สมบัติ ปลัดกรมเสมียนตรา เป็นผู้ควบคุมการเคลื่อนย้ายพร้อมกับรายการโบราณวัตถุอื่น ๆ

         เครื่องสังเค็ดแต่เดิมมีความหมายถึงทานวัตถุที่ถวายพระสงฆ์ ต่อมาในปัจจุบันมักใช้เรียกสิ่งของที่จัดสร้างขึ้นถวายพระสงฆ์เนื่องในงานอวมงคล โดยในงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีการจัดสร้างเครื่องสังเค็ดหลายสิ่ง ไม่เพียงแต่เฉพาะที่ถวายพระสงฆ์เท่านั้น แบ่งออกเป็น ๓ ประเภท คือ สำหรับบุคคล สำหรับพระอารามทุกศาสนา และสำหรับสถานที่ อาทิ โรงเรียนและโรงพยาบาล ในพระราชนิพนธ์เรื่อง “ประวัติต้นรัชกาลที่ ๖” โดยราม วชิราวุธ* ทรงกล่าวไว้ความตอนหนึ่งของสิ่งที่งดและเพิ่มเกี่ยวกับงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ความตอนหนึ่งว่า “...งดสังเค็ดแบบเก่าซึ่งมีของถวายพระเปนเครื่องใหญ่ เพิ่มสังเค็ดแบบใหม่ ให้ทั้งพระ วัด โรงเรียน โรงสวดศาสนาต่าง ๆ และศาลเจ้า...”

         กระถางธูปใบนี้เป็นหนึ่งในเครื่องสังเค็ดที่จัดสร้างขึ้นเนื่องในงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ พระราชทานแก่วัดจีนและศาลเจ้าต่าง ๆ ทั้งในพระนครและตามหัวเมืองเพื่อถวายเป็นพระราชกุศลแด่สมเด็จพระบรมชนกนาถ 

*พระนามแฝงของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖

อ้างอิง

กรมศิลปากร. เครื่องประกอบพระบรมราชอิสริยยศ งานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร. กรุงเทพฯ: สำนักพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ, ๒๕๖๑.

ฤทธิเดช ทองจันทร์. มรดกศิลป์ศาลเจ้าแม่ม่าจ้อโป้ จังหวัดพังงา. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, ๒๕๖๔.

ราม วชิราวุธ (พระนามแฝง). ประวัติต้นรัชกาลที่ ๖. กรุงเทพฯ: มติชน, ๒๕๔๕.

หอจดหมายเหตุแห่งชาติ. (๔)ศธ.๒.๑.๑/๒๑. เอกสารกระทรวงศึกษาธิการ กรมศิลปากร เรื่อง บัญชีสิ่งของส่งมาจากกระทรวงมหาดไทย (๔ ส.ค. ๒๔๗๑-๔ ส.ค. ๒๔๗๔).