ชื่อเรื่อง :  หนังสือค่าวซอเรื่องดอยสุเทพ เชียงใหม่
ผู้แต่ง : เพ็ง กาวิโล
ปีที่พิมพ์ : ๒๔๗๖
สถานที่พิมพ์ :  เชียงใหม่
สำนักพิมพ์ : โรงพิมพ์อเมริกัน
จำนวนหน้า : ๓๔ หน้า
เนื้อหา : หนังสือเล่มนี้ชื่อว่า ร่ำดอยสุเทพ เชียงใหม่ พิมพ์ด้วยเครื่องพิมพ์อักษรที่โรงพิมพ์อเมริกัน ถนนเจริญเมือง จังหวัดเชียงใหม่ เมื่อ พ.ศ. 2476 ผู้แต่งคือ นายหนานเพง กาวิโล อักษรล้านนา ภาษาล้านนา หนานเพ็ง กาวิโล ผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 1 ตำบลพระสิงห์ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ ได้แต่งคร่าวร่ำตำนานดอยสุเทพเชียงใหม่ เมื่อ พ.ศ.2476 สรุปความว่า พระพุทธเจ้าได้เสด็จมายังดอยสุเทพพร้อมด้วยพระสงฆ์สาวกเพื่อโปรดสัตว์ ได้มอบพระเกสาให้แก่ ย่าแสะ ชาวบ้านผู้ถวายภัตตาหาร ทรงกล่าวว่าหากพระองค์ทรงดับขันธปรินิพพานแล้ว จะมีลูกศิษย์ชื่อว่า พระสุมณ มาเผยแผ่ศาสนา พระอินทร์ได้พระเกศาจากมือย่าแสะแล้วเนรมิตพระธาตุขึ้นพร้อมด้วยเนรมิตโกฐ เงินชั้นนอก ชั้นในเป็นทองคำและสมบัติมากมาย เช่นแก้ว 7 ประการ ดอกไม้เงินดอกไม้ทอง เพื่อบูชาพระพุทธเจ้า ในวันศุกร์ ที่ 15 เดือนแปดเป็ง และในทุกปีเมื่อตรงกับวันดังกล่าว พระยาอินทากับศรัทธาจะมาสระสรงพระธาตุบรรจุพระเกศาธาตุนั้น ณ ดอยสุเทพ บทที่ 2 กล่าวถึง กุมารลูกของย่าแสะได้บวชเรียนเป็นพระสงฆ์ในพระพุทธศาสนา ถือศีล 227 ข้อ แล้วทำนุบำรุงศาสนาต่อไป เนื้อความกล่าวถึงวัดเก่าที่ผาลาดหลวงและธรรมชาติบริเวณดอยสุเทพ บทที่ 3 กล่าวถึง ราชครูเจ้าสมเด็จดับภัย วัดฝายหิน เจ้าคณะมณฑล ซึ่งพ่อเจ้าหลวงเชียงใหม่ และ พระราชชายาเจ้าดารารัศมีให้ความเคารพนับถือ ได้ร่วมปฏิสังขรณ์และสร้างวิหารหลวง แต่งเรื่องนี้เมื่อปี 2475 เดือนมีนาคม หากจักพัทธศีลธาตุที่ไหนก็ดีให้หันหน้าไปทางทิศใต้แล้วกล่าวว่า “โสภควาอิติปิอรหํ” 3 รอบ เช่น ไหว้พระเจ้าดอยสุเทพทั้ง 4 องค์ พระเจ้าทันใจ พระพุทธะ ซึ่งถือว่าเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์

ตัวอย่างข้อความปริวรรตคร่าวร่ำตำนานดอยสุเทพ เชียงใหม่ หน้าที่ 1 บทที่ 1

นมัสการ                   ถวายสาส์น            นบน้อม                   สิบนิ้วตั้งเกล้า

ก่ายดวงเกสา           ติรตฺตนา                 สามดวงแก้วเจ้า       ได้วิคหํ

ฅ่าวธัมม์พระเจ้า      หื้อเป็นนิยาย           เล่าไว้                      ม่อนได้แต่งกลอน

คำวอนค้อนไค้         ตามออกอั้น            ในธัมม์                    ที่พระกล่าวไว้

แน่หมั้นสจฺจํ            ตามออกตำนาน      สุเทพธาตุเจ้า           ตถาคโต

พระองค์จอมเกล้า   เสด็จมายังที่นี้          กับสาวก                 พระองค์กล่าวชื่อ

ห้าร้อยว่าอั้น          ตามมา                    พระอินท์เจ้าฟ้า        ก็ทวยรักษา

โสภควา                 โคตมเจ้า                 ท่านแอ่วเมตตา        โปรดสัตโสกเจ้า

หื้อได้บรรเทา[1]     บาปร้าย                  เสด็จมาเถิง              รอดเถิงเขตค้าย

ดอยสุเทพเจ้า         เทพา                       บาฬีกล่าวไว้            อุจุปพฺพตา

พระเสด็จมา           บิณฑบาตข้าว         ยังมีย่าแสะ               แถะสวนหมากเต้า

กับองค์ชายเราลูกไธ้ พากันเพี่ยวสวน      ตัดฟันบั่นไม้             แปงไร่ข้าวนา

เหลียวหันยังพระ    พุทโธสตฺถา              สะพายบาตรมาฯลฯ

เลขทะเบียนหนังสือหายาก : ๗๒๒
เลขทะเบียนหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ : E-book_๒๕๖๗_๐๐๑๘
หมายเหตุ : โครงการจัดเก็บและอนุรักษ์หนังสือ วารสาร หนังสือพิมพ์ สื่อโสตทัศนวัสดุ และเอกสารโบราณ หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก เชียงใหม่ ประจำปีงบประมาณ ๒๕๖๗