นิราศเมืองแกลง เป็นนิราศเรื่องแรกของสุนทรภู่ จากนิราศจำนวนทั้งหมด ๙ เรื่อง และถือว่าเป็นนิราศที่ยาวที่สุดของสุนทรภู่ มีความยาว ๒๔๘ บท หรือ ๔๙๖ คำกลอน ในขณะนั้นอายุประมาณ ๒๐ ปี เป็นรูปแบบคำประพันธ์ประเภทกลอนนิราศ ลักษณะสัมผัสบังคับเหมือนกลอนสุภาพ แต่ขึ้นต้นบทแรกด้วยวรรครับและจบเรื่องด้วยคำว่าเอย ซึ่งเป็นการแสดงความรู้สึกในการพร่ำพรรณนาระหว่างการเดินทางการไปพบกับบิดาที่บวชเป็นพระอยู่ที่วัดป่า ตำบลบ้านกร่ำ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง เมื่อพ.ศ. ๒๓๕๐ หลังจากเมื่อเดินทางกลับกรุงเทพฯ นอกจากนี้ยังเป็นการพรรณนาถึงสิ่งที่ได้พบเห็นเหตุการณ์ต่างๆ ตามลำดับ ตลอดการเดินทางแล้ว อีกยังเพื่อต้องการนำนิราศนี้ไปฝากกับคนรัก

นิราศเมืองแกลง จึงแสดงให้เห็นถึงสภาพความเป็นอยู่ของสังคม วัฒนธรรมและขนบธรรมเนียมประเพณี และวิถีการใช้ชีวิตของชุมชนตลอดการเดินทางที่ได้พบเห็น ประกอบกับการสอดแทรกความรู้เกี่ยวกับธรรมชาติ และคติธรรมได้อย่างลึกซึ้งเป็นอย่างยิ่ง

เรียบเรียงโดย : นายธีรบูลย์ มิตรมโนชัย นักวิชาการโสตทัศนศึกษาชำนาญการ
หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก เชียงใหม่ สำนักศิลปากรที่ ๗ เชียงใหม่ กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม

แหล่งอ้างอิง :

กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา.  อนุสาวรีย์สุนทรภู่.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ ๑๙ มิถุนายน ๒๕๖๗, จาก: https://thailandtourismdirectory.go.th/attraction/3339

ระบบคลังข้อมูลดิจิทัล กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม.  นิราศเมืองแกลงและประวัติสุนทรภู่.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ ๒๑ มิถุนายน ๒๕๖๗,
         จาก: https://digitalcenter.finearts.go.th/ebook/6450f0e9112ef

วัดป่ากร่ำ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง.  เพจวัดป่ากร่ำ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง.  [ออนไลน์].  ๑๙ มิถุนายน ๒๕๖๗,
         จาก: https://www.facebook.com/people/วัดป่ากร่ำ-อำเภอแกลง-จังหวัดระยอง/100064530379373/

สุนทรโวหาร (ภู่), พระ.  นิราศเมืองแกลง.  แปลโดย เสาวณีย์ นิวาศะบุตร.  กรุงเทพฯ: ภาพพิมพ์, ๒๕๕๘.