หนังสือรวมเพลง เริ่มพบว่ามีจัดพิมพ์ออกจำหน่ายตั้งแต่ช่วง พ.ศ. 2480 เป็นหนังสือที่รวบรวมเนื้อเพลงที่ได้รับความนิยมจากสื่อต่าง ๆ เช่น แผ่นเสียง ละคร ภาพยนตร์ รำวง วิทยุ ฯลฯ มีชื่อเรียกแตกต่างกันไป บ้างเรียกสมุดเพลง ชุมนุมเพลง สมุดบทเพลงร้อง เป็นต้น โดยส่วนใหญ่มักเป็นการรวมเพลงเอกที่ได้รับความนิยมของนักแต่งเพลงและศิลปินที่มีชื่อเสียงในยุคนั้น เช่น นารถ ถาวรบุตร์, ชลอ ไตรตรองศร, ล้วน ควันธรรม, ป. ชื่นประโยชน์, สมยศ ทัศนพันธ์ เป็นต้น เนื้อหาภายในเล่มนำเสนอเนื้อเพลงและโน้ตเพลง พร้อมชื่อผู้ประพันธ์เพลงและผู้ขับร้อง หากบทเพลงนั้นนำมาจากแผ่นเสียง ละคร หรือภาพยนตร์ก็จะมีรายละเอียดข้อมูลดังกล่าวประกอบด้วย 

          ต่อมาในช่วงต้น พ.ศ. 2500 หนังสือรวมเพลงได้มีการพัฒนาเนื้อหาภายในเล่มมากขึ้น โดยมีรูปแบบคล้ายสิ่งพิมพ์ต่อเนื่องประเภทนิตยสาร นอกจากจะรวบรวมเนื้อเพลงที่ได้รับความนิยมในขณะนั้น ยังมีการนำเสนอคอลัมน์ต่าง ๆ ที่น่าสนใจ เช่น รายงานผลการจัดอันดับเพลงยอดนิยมในรอบเดือน โน้ตเพลงฉบับสมบูรณ์ แนะนำครูเพลงและศิลปิน ปกิณกะด้านดนตรีที่น่าสนใจ ทฤษฎีโน้ตสากลเบื้องต้น ตลอดจนบอกเล่าข่าวสารต่าง ๆ ในแวดวงดนตรี พร้อมภาพประกอบสี่สีสวยงามของนักร้องที่มีชื่อเสียง นอกจากนี้ยังมีคอลัมน์ที่ผู้อ่านสามารถมีส่วนร่วมได้ เช่น การตอบปัญหาเพลง การส่งคำถามเกี่ยวกับศิลปินหรือขอให้จัดพิมพ์บทเพลงที่ต้องการถึงกองบรรณาธิการ และการหาเพื่อนทางจดหมายผ่านหนังสือรวมเพลง หนังสือรวมเพลงไทยสากลที่มีรูปแบบดังกล่าว เช่น เพลงกล่อมจิต และชาวเพลง สำหรับหนังสือรวมเพลงสากลมีด้วยกันหลายปก เช่น MR.HITS, CURRRENT SONG HITS, IMPRESSIVE SONGS เป็นต้น 

          ผู้เขียนขอกล่าวถึงหนังสือรวมเพลงสากล IMPRESSIVE SONGS ซึ่งได้รับความนิยมอย่างมากในยุคนั้น และพัฒนามาเป็นหนังสือรวมเพลงในปัจจุบัน จัดทำโดย เล็ก วงศ์สว่าง นักจัดรายการวิทยุชื่อดัง โดยหนังสือเพลงของเล็กแตกต่างจากหนังสือเพลงเล่มอื่น ๆ ที่ขายในท้องตลาด คือ มีเล่มเล็กขนาดเท่าฝ่ามือ สะดวกในการพกพา ต่อมาขยายขนาดเล่มให้ใหญ่ขึ้นตามลำดับ พร้อมกับเปลี่ยนชื่อหนังสือเป็น I.S. Song Hits เพื่อให้เรียกง่ายขึ้น ปัจจัยที่ทำให้หนังสือรวมเพลงเล่มนี้ได้รับความนิยม คือ คุณภาพและความรวดเร็วในการจัดทำ นอกจากนี้ยังใช้กลยุทธ์การแจกโปสเตอร์ศิลปินตามปกหนังสือ เพื่อเป็นการคืนกำไรให้กับผู้ซื้อ ต่อมาได้เริ่มมีการนำคอร์ดกีตาร์เข้ามาใส่ในเนื้อเพลง จนถึง พ.ศ. 2512 เมื่อกระแสเพลงป๊อปของไทยเริ่มได้รับความนิยม เกิดวงสตริงใหม่ ๆ หลายวง จึงได้เปิดตัว THE GUITAR ซึ่งเป็นหนังสือรวมเนื้อเพลงไทยพร้อมคอร์ดกีตาร์ ภายในเล่มมีวิธีการจับคอร์ดขั้นพื้นฐานสำหรับการฝึกด้วยตนเอง หนังสือเล่มนี้จึงเปรียบเสมือนเป็นครูดนตรีฉบับกระเป๋าที่ได้รับความนิยมในหมู่วัยรุ่นมายาวนานหลายทศวรรษจนถึงปัจจุบัน 

          หนังสือรวมเพลง นอกจากจะช่วยให้คนรักดนตรีสามารถนำไปฝึกร้องหรือเล่นดนตรีได้ด้วยตนเอง ทำให้เกิดความรื่นรมย์และความเพลิดเพลินใจแล้ว ยังเป็นสิ่งที่บันทึกความเป็นไปของวงการเพลงไทยตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยสะท้อนให้เห็นถึงความนิยมในบทเพลงของแต่ละยุคสมัย ตลอดจนความเคลื่อนไหว และข่าวสารในแวดวงดนตรีของไทยอีกด้วย

------------------------------------------------

ปรมาจารย์หนังสือเพลง...เบื้องหลังนักสร้างคนดนตรี : เล็ก วงศ์สว่าง – เพจยอดมนุษย์คนธรรมดา. 

[ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 30 พฤษภาคม 2566, จาก: https://today.line.me/th/v2/article/3YlnOB 

 

หอสมุดดนตรีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 และห้องสมุดดนตรีทูลกระหม่อมสิรินธร สำนักหอสมุดแห่งชาติ