กลุ่มเผยแพร่และประชาสัมพันธ์

เว็บท่ากรมศิลปากร

เรื่องเล่าจากหอสมุดแห่งชาติ: กระดาษเคลือบยาพิษ...ภูมิปัญญาของคนจีน

ประเทศจีน เป็นประเทศที่มีเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่สืบทอดผ่านต่อความคิดรุ่นต่อรุ่นมาอย่างยาวนาน โดยเฉพาะภูมิปัญญาในการผลิตกระดาษขึ้นเป็นครั้งแรกของโลก ซึ่งคิดค้นโดย ไช่หลุน ปราชญ์เมธีสมัยราชวงศ์ฮั่น (ฮั่นตะวันออก) โดยการนำเปลือกของต้นไม้ ป่าน เศษผ้า และตาข่ายดักปลาแช่น้ำรวมกันให้เปื่อยแล้วนำไปบดผสมกันจนป่น หลังจากนั้นนำมาตากแห้งจนกลายมาเป็นแผ่นๆ โดยเรียกว่า กระดาษไช่หลุน ซึ่งการผลิตกระดาษของไช่หลุน นับว่าเป็นต้นกำเนิดของประดิษฐกรรมและวิทยาการต่างๆของโลก และที่สำคัญกระดาษนับว่าเป็นสัญลักษณ์มงคลของลูกหลานพันธุ์มังกร และเป็นหนึ่งในสี่สิ่งล้ำค่าในห้องหนังสือ (เหวินฝางซื่อเป่า) ที่ต้องมีซึ่งประกอบด้วย พู่กัน (ปี่) หมึก (ม่อ) กระดาษ (จื่อ) และจานฝนหมึก (เอี้ยน) ต่อมาในสมัยราชวงศ์ถัง มีการผลิตกระดาษซึ่งทำมาจากฟางข้าวและเปลือกไม้จันทน์ขึ้น เรียกว่า กระดาษซวนจื่อ เป็นกระดาษที่มีคุณภาพดี ลักษณะเนื้อกระดาษมีความเหนียว สามารถซึมซับน้ำและหมึกได้เป็นอย่างดี มีความเรียบลื่นและอ่อนนุ่ม สามารถม้วนเก็บไว้ได้โดยง่าย มีน้ำหนักเบา และคุณสมบัติที่พิเศษที่สุดคือ สามารถถ่ายทอดความงามของหมึกและสีได้เป็นอย่างดี สีหมึกยังคงเข้มและสดเสมอ อีกทั้งยังสามารถรักษาสภาพของงานจิตรกรรมและลายตัวอักษรให้คงทนถาวรนับร้อยนับพันปี โดยที่เนื้อกระดาษไม่เปื่อยยุ่ย ทั้งนี้กระบวนการผลิตกระดาษซวนจื่อที่มีชื่อเสียง ซึ่งตั้งอยู่มณฑลอันฮุยของจีนนั้น ยังได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ จากองค์การยูเนสโก เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๕๒ (ค.ศ. 2009) อีกด้วย

ภาพ : ไช่หลุน ปราชญ์เมธี (ขันที) สมัยราชวงศ์ฮั่น (ฮั่นตะวันออก)

ภาพ : กระดาษซวนจื่อ

สำหรับผู้อ่านท่านใดต้องการเห็นหรือสัมผัสกระดาษซวนจื่อ รวมถึงอ่านเรื่องราวต่างๆ ที่นำมาเขียนอักษรด้วยพู่กันจีนนั้น สามารถหาอ่านได้ที่ห้องหนังสือนานาชาติ สำนักหอสมุดแห่งชาติ ซึ่งภายในห้องหนังสือนานาชาติ ได้รวบรวมและให้บริการหนังสือซึ่งเป็นภาษาของแต่ละประเทศ จำนวน ๖๔ ประเทศ รวม ๕๕ ภาษา และหนึ่งในประเทศที่มีจำนวนหนังสือมากที่สุดคือ หนังสือภาษาจีน โดยให้บริการต้นฉบับหายากและรูปเล่มปัจจุบัน
ณ ที่นี้จะขอกล่าวถึงหนังสือภาษาจีนหายากซึ่งมีอายุมากกว่าร้อยปี คือ หนังสือชุดประวัติศาสตร์จีน โดยแบ่งออกเป็นยุคราชวงศ์ต่างๆของจีน อาทิ ราชวงศ์ฉิน ราชวงศ์ฮั่น ราชวงศ์ชิง เป็นต้น ซึ่งมีจำนวน ๑,๖๐๐ เล่ม ที่สำคัญหนังสือชุดนี้ได้แสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาของคนจีนอย่างแท้จริงในการคิดค้นวิธีในการดูแลรักษากระดาษให้มีระยะการใช้งานที่ยาวนานและไม่มีแมลงกัดกินทำลายกระดาษ ซึ่งความพิเศษของหนังสือชุดนี้คือ เนื้อหาภายในเล่ม ถูกเขียนขึ้นด้วยพู่กันจีนลงบนกระดาษซวนจื่อ ซึ่งถูกย้อมด้วยน้ำคั้นจากต้นชวนหวงป้อ พืชสมุนไพรจีนที่ให้สีเหลือง โดยน้ำคั้นที่ได้นั้นมีคุณสมบัติสำคัญในการป้องกันแมลง

ภาพ : ต้นชวนหวงป้อ

ภาพ : เปลือกไม้ชวนหวงป้อตากแห้ง

แต่สำหรับใบรองปกหนังสือนั้นจะถูกเคลือบด้วยสารเคมี ที่เรียกว่าสารหนูซึ่งเป็นสารพิษและเป็นอันตรายต่อสุขภาพ ซึ่งอาจารย์แห่งสถาบันภาษา มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ และอาจารย์ประจำคณะภาษาเอเชียและแอฟริกา มหาวิทยาลัยภาษาต่างประเทศปักกิ่ง ที่เดินทางมาค้นคว้าและเยี่ยมชมสำนักหอสมุดแห่งชาติ ได้ให้ข้อมูลว่า เหตุที่เป็นเช่นนั้นมีเหตุผลเพื่อป้องกันหนอนและแมลงกัดกินทำลายกระดาษและเล่มหนังสือ เนื่องจากในอดีตยังไม่มีนวัตกรรมและเทคโนโลยีในการป้องกันแมลงดังเช่นปัจจุบัน สำหรับสารหนูที่เคลือบบนใบรองปกนั้นมีสีส้มเนื่องจาก สีส้มหรือสีเหลืองเป็นสีสัญลักษณ์ซึ่งบ่งบอกถึงสีแห่งจักรพรรดิและความยิ่งใหญ่ และยังให้ข้อสันนิษฐานเพิ่มเติมว่า ใบรองปกของหนังสือชุดนี้นั้นจะถูกพับและเย็บรวมเล่มไม่สามารถเปิดได้เพื่อไม่ให้สีฟุ้งกระจาย เป็นการป้องกันนักอ่านที่ชอบเอานิ้วแตะน้ำลายเปิดเล่มหนังสือ ซึ่งจะก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพของผู้อ่าน ดังนั้นหนังสือชุดนี้จึงต้องอยู่ในความดูแลของบรรณารักษ์ หากผู้ใช้บริการต้องการอ่านหนังสือชุดนี้จะต้องปฏิบัติตามระเบียบที่สำนักหอสมุดแห่งชาติกำหนด

หนังสือชุดประวัติศาสตร์จีนที่ผลิตด้วยกระดาษซวนจื่อย้อมด้วยน้ำคั้นจากต้นชวนหวงป้อ ใบรองปกเคลือบด้วยสารพิษเพื่อป้องกันแมลงกัดกินทำลายกระดาษ และเขียนสันและเนื้อหาภายในเล่มด้วยพู่กันจีน

-----------------------------------------------
เรียบเรียงนางสาวรวิวรรณ พุฒซ้อน บรรณารักษ์ชำนาญการ กลุ่มบริการทรัพยากรสารสนเทศ สำนักหอสมุดแห่งชาติ
-----------------------------------------------
บรรณานุกรม
กำธร สถิรกุล. หนังสือและการพิมพ์. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยรามคำแหง, ๒๕๑๕. เก่าเล่าไป ใหม่บอกมา : คนจีนสมัยโบราณใช้อะไรแก้ไขกลบคำผิด. [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๖๓, จาก: http://thai.cri.cn/247/2012/01/10/225s193728.htm. ๒๕๖๓. เทมเพิล, โรเบิร์ต. ต้นกำเนิด ๑๐๐ สิ่งแรกของโลก. กรุงเทพฯ: มติชน, ๒๕๕๔. ปิยะแสง จันทรวงศ์ไพศาล. ๑๐๘ สิ่งมิ่งมงคล. กรุงเทพฯ: ซีเอ็ดยูเคชั่น, ๒๕๕๓. พงศ์ศิษฏ์ อุดหนุนสมบัติ. ขันที : คนไม่เต็มคน. [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๖๓, จาก: https://www.arsomsiam.com/%E0%B8%82%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B8%84%E0%B8%99%E0%B9%84%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B9%87%E0%B8%A1%E0%B8%84%E0%B8%99/. ๒๕๖๓ ภาสกิจ วัณนาวิบูล. รู้เลือกรู้ใช้ ๑๐๐ สมุนไพรจีน. กรุงเทพฯ: ทองเกษม, ๒๕๕๕. Traditional handicrafts of making Xuan paper. [Online]. retrieved 28 July 2020, from: https://ich.unesco.org/en/RL/traditional-handicrafts-of-making-xuan-paper-00201. 2009. Huangbo (黄柏 ). [Online]. retrieved 28 July 2020, from: http://www.bucm.edu.cn. ส่องกรรมวิธีพิถีพิถันกว่าจะเป็นกระดาษเซวียนจื่อมรดกวัฒนธรรมโบราณ. [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๖๓, จาก: https://www.xinhuathai.com/life-cul/105899_20200516. 2020. Deadly Poison Discovered on Medieval Book Covers Could Have Killed. [Online]. retrieved 28 July 2020, from: https://www.ancient-origins.net/artifacts-ancient-writings/deadly-poison-medieval-books-0010299. 2018.

(จำนวนผู้เข้าชม 4281 ครั้ง)

สงวนลิขสิทธิ์ © 2563 กรมศิลปากร. กระทรวงวัฒนธรรม - นโยบายเว็บไซต์ | มาตรฐาน

Messenger