-- องค์ความรู้จากเอกสารจดหมายเหตุ : เสาหลักเมืองจังหวัดพะเยา --
 “เสาหลักเมือง” หรือ “สะดือเมือง” คือวัตถุที่เป็นที่จำหมายเป็นสัญลักษณ์ของของการก่อตั้งชุมชน หรือเมือง อันบ่งบอกถึงความภาคภูมิใจความร่มเย็นเป็นสุข เสาหลักเมืองถือเป็นใจของเมือง เป็นที่สถิตของเทพยดาผู้ปกปักพิทักษ์บ้านเมือง มีธรรมเนียมว่าก่อนที่จะสร้างเมืองจะต้องทำพิธียกเสาหลักเมืองในที่ที่เป็นชัยภูมิสำคัญ เพื่อให้เป็นสิริมงคลแก่บ้านเมืองที่จะสร้างขึ้น
 สิ่งที่จะนำมาใช้เป็นเสาหลักเมือง  
 ไม้มงคล คือ ไม้ชัยพฤกษ์ เป็นไม้เนื้อแข็งคงทน ส่วนมากโบราณนิยมใช้ไม้นี้มากกว่าไม้อย่างอื่นเหตุเพราะชื่อเป็นมงคลนาม ไม้ราชพฤกษ์ เป็นไม้ตระกูลเดียวกับไม้ชัยพฤกษ์ เป็นมงคลนาม หมายถึงความเป็นใหญ่ ไม้กัลปพฤกษ์ ไม้สักทอง ไม้พยุง ไม้คันทรง ไม้จันทน์
 ใช้หินเป็นแท่ง หินทราย หินแกรนิต เป็นต้น จะต้องสกัดออกมาให้เป็นแท่งตามสโลก (โฉลก)
 สิ่งปลูกสร้างที่เป็นมงคล ได้แก่ เจดีย์ พระพุทธรูป
 องค์เสาหลักเมืองของจังหวัดพะเยานั้น ทำด้วยไม้ชัยพฤกษ์ โดยนายสุวิทย์ สุทธิวนา ผู้จัดการโรงเลื่อยจักรพนาชัย เป็นผู้จัดหาจากป่าในเขตอำเภองาว จังหวัดลำปาง ติดต่อกับอำเภอเมืองพะเยา ซึ่งไม้ดังกล่าวมีขนาดวัดโดยรอบลำต้น โดยประมาณ 140-150 เซนติเมตร ขึ้นอยู่ในป่าลึก ใช้ช้างชักลากออกมาสู่ถนนใหญ่ และได้มอบหมายให้นายน้อย หนักตื้อ ชาวอำเภอดอกคำใต้ เป็นช่างกลึงไม้ทำเป็นเสาหลักเมือง โดยใช้เวลากลึงอยู่ 17 วัน ตั้งแต่วันที่ 7 - 23 เมษายน 2530 มีผู้ช่วยช่างเพียง 1 คน คือนายสุรพล หนักตื้อ มีการประกอบพิธีพุทธาภิเษกองค์หลักเมือง เมื่อวันที่ 19 กันยายน 2530 ซึ่งถือเป็นปีที่ครบรอบ 10 ปี การประกาศจัดตั้งจังหวัดพะเยา (พระราชบัญญัติจัดตั้งจังหวัดพะเยา พุทธศักราช 2520 ได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันพฤหัสบดีที่ 28 กรกฎาคม พุทธศักราช 2520)
 ในวันพุธที่ 27 มกราคม พุทธศักราช 2531 พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย พร้อมด้วยผู้ว่าราชการจังหวัดพะเยา และคณะ เฝ้าฯ น้อมเกล้าฯ ถวายเสาสะดือเมือง จังหวัดเชียงราย และองค์เสาหลักเมืองจังหวัดพะเยา เพื่อทรงพระสุหร่ายและทรงเจิม ณ พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน  
 หลังจากนั้น ได้นำยอดเสาหลักเมืองมาพักไว้ที่วิหารวัดศรีโคมคำ ในวันที่ 28 มกราคม พุทธศักราช 2531 จัดพิธีแห่และสมโภชยอดหลักเมือง และสวมยอดองค์หลักเมือง
 ในวันที่ 28 สิงหาคม ของทุกปี จังหวัดพะเยาจะประกอบพิธีทำบุญเมืองและบวงสรวงศาลหลักเมือง
………………………………
ผู้เรียบเรียง:  นางสาวอรทัย ปานจันทร์ (นักจดหมายเหตุ หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯ พะเยา)
........................................
ข้อมูลอ้างอิง :
1. หนังสือที่ทำการปกครองจังหวัดพะเยา ที่ พย0016/ว94 ลงวันที่ 24 มกราคม พุทธศักราช 2531
2. โทรพิมพ์ในราชการกระทรวงมหาดไทย ด่วนมากที่ มท 0201/806 ลงวันที่ 19 มกราคม พุทธศักราช 2531
3. นที เมืองมา, เอกสารการทำบุญเมือง บวงสรวงวิญาณพระมหากษัตริย์พะเยาและศาลหลักเมือง,ในโอกาสฉลอง 900 ปี ภูกามยาว 20 ปี จังหวัดพะเยา. (พะเยา : นครนิวส์การพิมพ์, 2540), หน้า 34-39.
4. ชมรมเสวนาประวัติศาสตร์ไชยนารายณ์, ที่ระลึกพิธีเปิดป้ายชื่อ ประตูเมืองเชียงราย. (เชียงราย : เชียงรายโฆษณาและการพิมพ์, 2530), หน้า 28-33.
ภาพถ่าย :
หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร พะเยา.
หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช.
#จดหมายเหตุ #องค์ความรู้จากจากจดหมายเหตุ #หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯพะเยา #เอกสารจดหมายเหตุ