กรมศิลปากร สำนักหอสมุดเเห่งชาติ

ดุสิตธานี เมืองจำลองประชาธิปไตย

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงริเริ่มวางรากฐานการปกครองท้อง ถิ่นในระบอบประชาธิปไตยให้แก่พสกนิกรชาวไทยโดยโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเมือง จำลอง “ดุสิตธานี” เมื่อเดือนกรกฎาคม พุทธศักราช ๒๔๖๑ ที่ริมอ่างหยกภายในพระราชวังดุสิต และต่อมาในพุทธศักราช ๒๔๖๒ ได้โปรดเกล้าฯ ให้ย้ายเมืองจำลองนี้ไปตั้งที่สนามด้านหลังพระที่นั่งพิมานจักรี พระราชวังพญาไท ซึ่งปัจจุบันอยู่ในบริเวณโรงพยาบาญพระมงกุฎเกล้าฯ

เมืองจำลอง “ดุสิตธานี” ตั้งอยู่บนเนื้อที่ ๒ ไร่ครึ่ง ประกอบด้วยสถาปัตยกรรมหลากหลายกว่า ๓๐๐ หลัง ได้แก่พระราชวัง วัด โรงเรียน โรงพยาบาล โรงแรมโรง ทหาร ธนาคาร สถานีตำรวจ สวนสาธารณะ และ บ้านเรือนของ ทวยนาคร ซึ่งหมายถึง พลเมือง ของ “ดุสิตธานี” อันล้วนเป็นข้าราชการกระทรวงมหาดไทย ทั้งพระองค์ ทรงเป็นทวยนาครคนหนึ่ง ทรงพระนามว่า “นายราม ณ กรุงเทพ” มีอาชีพทนายความ และเป็นผู้นำพรรคแพรแถบสีน้ำเงิน โดยมีพรรคแพรแถบสีแดงเป็นคู่แข่งขัน

หลังจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต อาคารจำลองต่าง ๆ ได้กระจัดกระจายไป ส่วนที่เป็นบ้านเรือนคหบดี เจ้าของก็นำกลับไปเก็บรักษา ไว้เป็นสมบัติส่วนตัว อาคารจำลองส่วนที่ยังคงเหลือประกอบด้วยพระราชวังและวัดรวม ๑๔ หลัง ซึ่งได้นำมาบูรณะใหม่ทั้งหมดและจัดแสดงภูมิทัศน์ตามภาพถ่ายทางอากาศตามความเหมาะสม โดยเพิ่มเติม ถนน คู คลอง และสะพานเพื่อให้สวยงามและสมบูรณ์ยิ่งขึ้น