ผู้แต่ง : พระธรรมวิมลโมลี (ปวง ธมฺมปญฺโญ วงศ์เรือง)
ปีที่พิมพ์ : 2541
สถานที่พิมพ์ : ม.ป.ท.
สำนักพิมพ์ : ม.ป.พ.
     เมืองพะเยาเริ่มแรกแยกแขนงออกจากเมืองหิรัญเงินยางเชียงแสน สมัยพ่อขุนเงิน ประมาณ พ.ศ. 1711 มาเจริญรุ่งเรืองในยุคหลัง ประมาณ พ.ศ. 1801 จนมีฐานะเป็นอาณาจักร อันมีพญางำเมืองเป็นกษัตริย์ ในด้านศิลปวัฒนธรรมมีความเจริญรุ่งเรืองมาก่อนแล้ว ต่อมายุคกลางมายุคหลังจะเข้าต้นอยุธยา ยิ่งเจริญด้วยศิลปกรรมจำพวกประติมากรรมที่แกะสลักด้วยหินทราย เป็นฝีมือต้นตระกูลช่างพะเยา ซึ่งจะพบเห็นได้ตามวัดวาอารามต่างๆ ในเขตจังหวัดพะเยา มีพุทธรูปโบราณทำด้วยหินทรายเป็นจำนวนมาก นอกจากพระพุทธรูปแล้ว ยังมีเจดีย์ สิงห์ ช้าง ม้า หงส์ นาค ดอกบัว เครื่องสักการะต่างๆ และแผ่นหินปูพื้นในพระอุโบสถ วิหาร ซึ่งล้วนแต่จะใช้หินทรายเป็นวัสดุแกะสลักทั้งสิ้น สิ่งเหล่านี้ล้วนเกิดขึ้นด้วยภูมิปัญญาของคนพะเยาในอดีต