ย้อนรอยแผ่นดินพระจอมเกล้าฯ : เรื่องเล่าจากพงศาวดาร ตอนที่ ๔ สมเด็จพระนางโสมนัสวัฒนาวดีสิ้นพระชนม์

     นำเสนอเรื่องราวที่น่าสนใจ จากพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ ของเจ้าพระยาทิพากรวงษ์ (ขำ บุนนาค) หลักฐานชิ้นสำคัญที่มีคุณค่าต่อการศึกษาประวัติศาสตร์ไทย

     เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติ ขณะนั้นพระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดีไม่มีผู้อุปถัมภ์บำรุง พระบรมวงศานุวงศ์และขุนนางต่างสงสารและเห็นว่าพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงพระผนวชมา ยังไม่มีพระอัครมเหสีผู้เป็นพระขัตติยนารี ซึ่งจะได้มีพระราชโอรสสืบราชสันตติวงศ์ จึงพร้อมพระทัยและพร้อมใจกันให้มีความสัมพันธ์ระหว่างสองพระองค์ กระทั่งมีการพระราชพิธีราชาภิเษกสมรส และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็น สมเด็จพระนางเธอ พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี ในที่สมเด็จพระนางนาฏบรมอัครราชเทวี ซึ่งถือเป็นพระอัครมเหสีพระองค์แรกในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ต่อมามีพระนามาภิไธยว่า สมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี พระอัครมเหสี

     ในพุทธศักราช ๒๓๙๕ สมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี ทรงพระครรภ์และทรงพระประชวร ดังปรากฏในพระราชพงศาวดารฯ ดังนี้

     ในเดือน ๑๐ นั้น พระองค์เจ้าโสมนัสวัฒนาวดี ซึ่งเป็นพระเจ้าหลานเธอในพระบาทสมเด็จฯ พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระบุตรีพระองค์เจ้าลักขณา พระบาทสมเด็จฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงชุบเลี้ยงขึ้น ตั้งให้เป็นสมเด็จพระนางโสมนัสวัฒนาวดี ทรงพระประชวรเป็นพระยอดภายในที่ศูนย์พระนาภี แพทย์หมอไม่รู้ถึงพระโรค เข้าใจว่าเป็นโรคครรภรักษา ก็รักษาไป ครั้นพระครรภได้ ๗ เดือน ณเดือน ๑๑ ขึ้น ๗ ค่ำ ตรงกับจันทร์ที่ ๒๐ กันยายน ๒๓๙๕ ก็ประสูติพระราชกุมาร ออกมาอยู่ได้วัน ๑ ก็ดับศูนย์ บางฉบับว่าออกมาอยู่ได้ ๗ ชั่งโมงก็สิ้นพระชนม์ในวันนั้น ฝ่ายสมเด็จพระนางโสมนัสวัฒนาวดีนั้น พระยอดเป็นพระบุพโพแก่ก็แตกออกมาที่ศูนย์พระนาภีบ้างตกข้างในบ้าง ครั้นณวันอาทิตย์เดือน ๑๑ แรม ๑๒ ค่ำ ซึ่งตรงกับอาทิตย์ที่ ๑๐ ตุลาคม ๒๓๙๕ ก็สิ้นพระชนม์ พระองค์ประสูติ เมื่อณวันอาทิตย์ เดือน ๑ แรม ๖ ค่ำ ปีมะเมีย ฉศกจุลศักราช ๑๑๙๖ ตรงกับวันที่ ๒๑ ธันวาคม ๒๓๗๗ ศิริพระชนม์ได้ ๑๙ พรรษา จะเชิญพระศพไปไว้ณหอธรรมสังเวช การก็ทำยังไม่แล้วจึงได้เชิญพระศพขึ้นไปไว้บนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

ภาพ : วัดโสมนัสราชวรวิหาร พระอารามที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้สถาปนาเป็นเสมือนอนุสรณ์ รำลึกถึงสมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี พระอัครมเหสีในพระองค์